Samenleven met elkaar in de stad kan af en toe behoorlijk kwetsbaar zijn. Wat zijn de gevaren waartegen we ons moeten beschermen? In Stadsleven ‘Rampspoed’  bekijken we hoe we ons weerbaarder kunnen opstellen. Kees Dorst, hoofd Designing Out Crime Research Centre,  vraagt zich af hoe we ondanks de nomadische ontwikkeling in de stad voor sociale cohesie en veiligheid kunnen zorgen.  

Door nomadisch bestaan verdwijnt sociale cohesie

De geschiedenis van een stad is het verhaal van de mensen die zich er vestigen. Door de eeuwen heen verandert de stad en beweegt het mee met de tijden. Meestal gaat dat soepel, komen stenen stad en haar verse generatie bewoners zonder al te veel ophef tot een nieuwe manier van samenleven. Maar in deze tijd gaat dat niet op. Onze manier van leven is fundamenteel aan het veranderen, waardoor we de stad opnieuw zullen moeten uitvinden en inrichten.

Wat is er iets aan de hand? Door de invloed van het internet, globalisering en een flexibele wereldwijde arbeidsmarkt zijn we beweeglijker dan ooit en lijken we hierdoor terug te keren naar een nomadisch bestaan. Dit heeft tot gevolg dat mensen zich helemaal niet meer gaan ‘vestigen’, wat grote problemen voor de stad oplevert: de ‘sociale cohesie’ die we zo graag aan de basis van een gezonde samenleving willen zien, werkt niet meer.

Een veiligere stad door sociale cohesie

Ik leid in Sydney een ontwerplab – onder de stoere titel ‘Designing Out Crime’ – dat gericht is op het vergroten van veiligheid in de openbare ruimte. We doen projecten over de hele wereld, vooral in (grote) steden. Daarbij is het duidelijk dat een openbare ruimte beter en veiliger is, wanneer de bewoners deze ruimte intensief gebruiken en er ook echt om geven. Het sleutelbegrip van beleidsmensen daarbij is ‘sociale cohesie’: hoe meer bewoners met elkaar omgaan en hoe beter mensen elkaar kennen, des te gezonder de buurt is. Kleine problemen worden dan gewoon opgelost en verloedering krijgt geen kans.

Dit lijkt logisch en dat is het ook wel, maar achter het begrip ‘sociale cohesie’ verschuilt een ideaalbeeld. Het standaardvoorbeeld van sociale cohesie is een dorp: een kleine, beetje geïsoleerde, gemeenschap tussen de velden waar iedereen al zijn hele leven lang woont, elkaar kent, aardig voor elkaar is, en waar de stoepjes schoon zijn… (let wel, dit is een ideaalbeeld: ik geloof niet dat dorpelingen per se aardig zijn voor elkaar, maar dat terzijde).

Credits: Pieter Musterd

Niemand meer eigenaar van publieke ruimte

Om als overheid in de stad de ‘sociale cohesie’ te bevorderen, ga je dus proberen van een stadsbuurt een dorp te maken met een buurthuis en veel leuke lokale activiteiten (zeg: straatbarbecues). Maar in veel wijken is het verloop in bevolking zo groot, dat dit helemaal geen zin meer heeft. Als je ieder jaar met nieuwe mensen om de barbecue staat, bereik je weinig; je wordt er zelf alleen steeds dikker van. Bovendien weten deze mensen dat ze hier maar tijdelijk zullen zijn en zullen ze nauwelijks investeren in contact met de buren. Zo wordt de publieke ruimte een plek die ‘van niemand’ is, in plaats van een plek ‘van iedereen’.

Credits: Titanet

Hoe maak je van een nomadische stad ook een veilige stad? 

Het feit dat mensen zich niet echt vestigen en daardoor zich niet goed wortelen, kun je betreuren – maar het blijft een feit. De grote vraag is voor nu: “Hoe kun je, gegeven dat bewoners nomadisch zijn, zorgen dat het geen onveilige bende wordt in de stad?” Eigenlijk zijn dit twee vragen: (1) “Hoe hecht je je aan een plek?” en (2) “Wat kunnen we in de stad veranderen waardoor dit proces wordt uitgelokt en kan worden gestimuleerd?”.

De eerste vraag zou ik graag aan de lezers van Stadsleven willen stellen omdat iedereen hier (met een beetje zelfonderzoek) een eigen antwoord op heeft: “Hoe hecht ik mij aan een plek?”, “Wat zijn plekken waar ik me sneller aan hecht?”, “Hoe komt dat precies?”, “Wat kan een plek in korte tijd dierbaar maken?”

Pas als we echt goed snappen hoe dit werkt, kunnen we doorgaan naar de tweede vraag: de vraag over wat we moeten veranderen in de stad.

Wordt vervolgd…

Meer lezen?

• Klik hier voor meer columns over het thema Rampspoed.