Voor Stadsleven ‘De Stad door Andere Ogen‘ – een speciale online editie van Stadsleven – laten we een maand lang de stad van een andere kant zien. Elke dag zal een blog online komen waarin een bijzondere kijker, denker of kunstenaar ons beeld van een stad uitdaagt.

Russell Shorto is historicus en journalist voor The New York Times Magazine. Hij is specialist op het gebied van de Nederlandse rol in de Amerikaanse geschiedenis en auteur van ‘Amsterdam – geschiedenis van de meest vrijzinnige stad ter wereld’. Voor ‘De Stad door Andere Ogen schreef hij een column over hoe een Amsterdamse uitvinding, gedaan tijdens de Gouden Eeuw, letterlijk een nieuw licht bracht op het concept van de stad.

Amsterdam has bequeathed quite a few handy notions to the modern world. There’s the concept of shares of stock, for instance, whose invention was quickly followed by another, the stock exchange. Then there’s “home.” The writer Witold Rybczynski has argued that home as we now know it came from the Dutch canal house of the seventeenth century. That, he said, was the first time that people identified living quarters as being precisely the residence of a man, a woman and their children. The concept of gezelligheid quickly followed.

Portret Jan van der Heyden

But I would argue that another innovation in urban life that came about in Amsterdam at about the same time has been even more elemental to the idea of modernity. The city had the rare opportunity, during its seventeenth century golden age, of utterly remaking itself. The horseshoe ring of canals that were laid out around the medieval center in the early part of the century redefined the word “urban.” Visitors from elsewhere in Europe would come to marvel at this new city. The canals, then as now, were a wonder, for they so elegantly turned the disadvantage of water into an advantage.

Lantaarnvullers en -aanstekers van een stad hadden de gewoonte met een kermis en rond nieuwjaar de burgers van ‘hun’ wijk met een prentje en een gedicht de beste wensen over te brengen. Kermiswens uit 1802 is van de Amsterdamse ‘vulder en aansteekers der lantaarnen’, letter N. in wijk no. 1. Links wordt een op een paal staande Jan van der Heijden-lantaarn aangestoken; rechts wordt zo’n zelfde type maar nu bevestigd aan een huis, gevuld. (bron: dbnl.org)

But what underlay the wonder was the intent. Arguably for the first time ever, a city was crafted specifically around the needs and comforts of its ordinary individual inhabitants. And one feature of the new canal ring speaks to this intent more decisively than all others. When, in 1669, the artist and inventor Jan van der Heyden rolled out the first street lamps, which he himself had designed (along with the oil mixture to burn in them and the system to light and administer them), and had them placed at regular intervals along the canals, he set in motion a way of thinking about city life that has been at the core of urban design and local politics ever since. The idea that residents of a street ought to be able to walk out their front door in the evening without fear, with the path visible before them, is so commonplace that it takes an exercise of imagination to think how revolutionary it was at the time.

Replica’s Jan van der Heyde- lantaarn op de Magere Brug, Amsterdam door De Nood

Van der Heyden founded, along with his brother, a company to produce the lamps, and sold them to the city (to the same department of which he was the head). They outfitted Amsterdam’s canals with 2,556 street lamps, making the city, as it were, a beacon for the future. Van der Heyden himself became the father of urban planning. For, as anyone who opens a Bible to the first page knows, light was only the beginning.

Meer lezen en kijken?

In de maand december zal voor de speciale ‘online’ editie van Stadsleven ‘De Stad door Andere Ogen’ elke dag een post worden geplaatst waarin bijzondere kijkers en kunstenaars ons idee van wat een stad is uitdagen. Lees ze allemaal terug in ons dossier.

Wil je als eerste weten welke mooie dingen Stadsleven in 2014 in petto heeft? Geef je dan op voor onze maandelijkse nieuwsbrief, en volg ons op facebook of twitter.