Het regelen van de oude dag: wie doet wat?

november 12, 2013 / 2341 views

In Stadsleven ’65 Tinten Grijs’ zal Tracy Metz met Leon Deben van Stadsdorp Centrum Oost en Roeland Rengelink, dagelijks bestuur stadsdeel Amsterdam Centrum en lid van de Task Force ‘Wonen met Zorg‘ in gesprek gaan over één van de grootste vraagstukken die spelen rondom de oudere stadsbewoner: Moeten stadsbewoners zich verenigen om hun oude dag zelf goed te regelen of is dit een taak voor de gemeente?

Door: Sanne van der Beek

We nemen een voorschot op deze discussie met het artikel Actief oud van Femke Daalhuizen, Pautie Peeters en Frank van Dam waarin ze de veranderende behoeftes van de oudere stadsbewoner en de invloed daarvan op de publieke ruimte beschrijven:

Grey Power - Yoni Lefèvre

Grey Power – Yoni Lefèvre

Vergrijzing betekent een veranderende vraag naar producten, diensten en voorzieningen en een extra aanspraak op onderliggende infrastructuur. Het recreatie- en voorzieningenaanbod in Nederland is echter nog maar beperkt aangepast aan ouderen. Vooral zorgbehoevende ouderen die erop achteruitgaan, ondervinden belemmeringen in het aanbod. Denk bijvoorbeeld aan onvoldoende rolstoelvriendelijke treinen en bussen, en invalideningangen bij musea, maar ook aan te krappe parkeerplaatsen of te kleine lettertypes op informatieborden. […]  Er zijn enerzijds verbeteringen nodig van de bestaande infrastructuur: meer eenduidige bewegwijzering, rotondes met landelijk dezelfde voorrangsregels, voldoende op-en afritten van stoep naar straat, een verbeterde toegankelijkheid van gebouwen, meer comfortabele rustplaatsen en ruimere parkeerplaatsen. Anderzijds betreft het de ontwikkeling van nieuwe infrastructuren zoals een glasvezelnet voor domotica, zowel thuis als in hotels en resorts, of een e-oplaadpuntennetwerk voor fiets, auto en scootmobiel.

Gemeentes ondervinden belemmeringen bij het accommoderen van de groep ouderen met hun veranderende behoeftes. Zo is voor ingrepen in de openbare ruimte zoals een wegverbreding of ruimere parkeerplaatsen niet veel ruimte voor handen in een dichtbevolkte stad. Bovendien zijn de financiële middelen ook vaak beperkt. Een paradox hierbij is dat investeringen in de meest vergrijsde regio’s – de krimpregio’s – weliswaar het hardste nodig zijn, maar het minst rendabel omdat daar minder mensen wonen dan in de stad. De auteurs van het artikel pleiten daarom voor een andere weg om de benodigde aanpassingen in de publieke ruimte te realiseren: de oudere stadsbewoner zelf.

De babyboomgeneratie beschikt zelf (totdat zij zelf ouder en daarmee meer beperkt raakt) over een reservoir aan tijd, sociaal en financieel kapitaal. Hun kennis en vaardigheden bieden een ‘window of opportunity’ om te komen tot een meer energieke samenleving.

Ouderen kunnen dus de benodigde ruimtelijke ingrepen zelf realiseren in nieuwe en oude organisatievormen. Zo voorspellen de auteurs van het artikel bijvoorbeeld de terugkeer van de coöptatie waarmee gezamenlijk bijvoorbeeld zorg en groenbeheer kan worden ingekocht. Iets wat ook nog positieve neveneffecten met zich meebrengt:

Enerzijds behoedt de inzet en betrokkenheid van ouderen hen voor een sociaal isolement en vergroot het hun zelfredzaamheid, anderzijds kan de samenleving zo de kennis en vaardigheden van ouderen blijven benutten. […] Deze organisatievormen zullen in combinatie met technologische innovatie ook de krimp van de potentiële beroepsbevolking moeten compenseren.

De nieuwe organisatievormen van actieve ouderen komen weliswaar al wat op gang, maar stagneren nog op structuren in de samenleving en binnen de overheid:

Het benutten van het marktpotentieel van ouderen en het uitdagen van hun zelforganiserend vermogen, vraagt niet alleen inzet van ondernemers en ouderen zelf, maar ook om een andere rol van de overheid. Deze rol verschuift van een uitvoerende rol naar het bieden van ruimte (letterlijk en figuurlijk) kennis en kunde aan initiatieven van actieve burgers. Daarbij dient het wederzijds vertrouwen tussen burgers en overheid te worden versterkt, bijvoorbeeld door goede ervaringen duidelijk in de etalage te zetten en drempels tussen gemeentelijke afdelingen weg te nemen. Vooralsnog raken veel burgerinitiatieven tot nieuwe voorzieningen of herinrichting van openbare ruimte bijvoorbeeld gesubsidieerd met het leefbaarheidsbudget van de ene gemeentelijke dienst, gefrustreerd door beperkingen van handhavingsregels van de andere gemeentelijke dienst. Tegelijkertijd is het voor de gemeentebesturen juridisch lastig om burgers publieke voorzieningen te laten verzorgen waarvoor de gemeente eindverantwoordelijk – en dus aansprakelijk – is.

Meer lezen?