Door Linda Duits

Het feminisme is weer helemaal opgebloeid. Er zijn feministische websites, er worden feministische demonstraties gehouden en celebrities m/v verklaren zich openlijk feminist. Feminisme is zo in, dat er zelfs wordt geklaagd dat het te populair is: het moet meer zijn dan een slogan op een t-shirt van de H&M.

Toen ik onderzoek ging doen naar de Tweede Feministische Golf, kwam ik erachter dat de feministen van toen hun voorgangers maar oubollig vonden. Dolle Mina deed er alles aan om zich een ander imago aan te meten dan de blauwkousen van de Eerste Golf.

Historische parallellen

De jonge feministes van nu willen op hun beurt anders zijn dan Tweede Golvers. Dat snap ik best, iedere generatie wil nieuw en vernieuwend zijn. Toch zijn er veel historische parallellen.

De Eerste Golf ging om mee willen doen. Vrouwen in westerse landen mobiliseerden zich vanaf ongeveer 1840 rond kwesties als onderwijs, werk en gelijke rechten. Het was de tijd van Aletta Jacobs en Johanna Westerdijk. Hun moeizame strijd zou duren tot in de jaren 20: toen vrouwen niet alleen mochten studeren, maar eindelijk ook bekwaam genoeg geacht werden om te mogen stemmen.

De Tweede Golf draaide om het breken van de kettingen. Vrouwen hadden weliswaar toegang tot de universiteit, maar werden zodra ze trouwden ontslagen. Er werd niet alleen op straat gedemonstreerd, tegen het verbod op abortus bijvoorbeeld, maar ook in kleine kring: in praatgroepen. Het persoonlijke werd politiek gemaakt. Huiselijk geweld en de ongelijke verdeling van zorgtaken zijn namelijk geen individuele aangelegenheden, zo redeneerden de feministen van toen, maar gevolgen van het patriarchaat. Een nieuwe term die hoorde bij een nieuwe beweging.

Eigen woorden

De feministen van nu hebben ook hun eigen woorden. Ook zij willen zich onderscheiden. Dat doen ze bijvoorbeeld door intersectionaliteit voorop te plaatsen. Deze term verwijst naar kruispunten (intersecties) in onze identiteit: ik ben niet alleen vrouw, maar ook wit, hetero en – afgezien van een tijdelijk gebroken pols – zonder fysieke beperkingen. Zulke intersecties (er zijn er meer) zorgen voor verschillen in onderdrukking.

Dat inzicht is al oud. Lang voordat het woord intersectionaliteit bestond, waren er zwarte vrouwen die mainstream feminisme bekritiseerden. In 1851 hield Sojourner Truth in Ohio een speech die bekend is komen te staan onder de titel ‘Ain’t I A Woman’. Truth was een zwarte vrouw, in slavernij geboren, die wees op de verschillen in behandeling tussen witte en zwarte vrouwen. Haar verhaal is door de hedendaagse actrice Nkechi voorgedragen als TEDx talk: 

Ook in de Tweede Golf was er kritiek die je nu intersectioneel zou noemen. Zo las Julia de Lima in 1983 tijdens de Winteruniversiteit Vrouwenstudies een verklaring voor met de belangrijke zin: “Het bestaan van zwarte vrouwen wordt ontkend, althans niet gezien en niet gehoord.”

Veel kwesties van toen spelen nog steeds. De actuele aandacht voor bewustwording en mediarepresentatie zijn eveneens eerder erfenissen dan unieke kenmerken. Ik vind het niet zo interessant of we het huidige feminisme aanduiden als derde, vierde of zelfs vijfde golf. Wat wezenlijk is, is dat er nieuw elan is.

Er was een betere wereld beloofd

Als docent hoop ik wat lessen mee te geven, zodat valkuilen vermeden kunnen worden. Als feminist ben ik vooral verheugd zoveel begeestering te zien. Ik zie jonge mensen die boos zijn, omdat hen een betere wereld was beloofd. Dezelfde onvrede dreef Eerste en Tweede Golvers, en dat bleek toen de motor achter verandering. Moge de geschiedenis zich herhalen!

 Linda Duits (1976) is publicist gespecialiseerd in gender en seksualiteit. In 2017 verscheen van haar hand het boek Dolle mythes: een frisse factcheck van feminisme toen en nu.