Robert Went
De afgelopen jaren hebben we een hausse aan rapporten en nieuwsberichten gezien waarin werd voorspeld dat robots onze banen zouden komen inpikken. Met een soms lachwekkende precisie werden daar enorme getallen opgeplakt. 47 procent van de banen! Nee hoor, het gaat zelfs om 49 procent! Of wacht even: we hebben er nog eens opnieuw naar gekeken en 48,5 procent van het werk zal door robots worden overgenomen.
Maar de afgelopen jaren is het aantal banen – voor mensen – alleen maar toegenomen. We hebben nu zelfs een krappe arbeidsmarkt, waarin een kwart van de werkgevers niet voldoende voldoende personeel kan vinden. En er verschijnen steeds meer rapporten, zoals onlangs van het World Economic Forum, waarin wordt voorspeld dat we straks te weinig mensen hebben voor alle nieuwe taken en banen die ontstaan door de inzet van robots en cobots en door de opkomst van kunstmatige intelligentie (AI). Het kan verkeren.
Gelukkig komt er wel ook steeds meer aandacht voor de vragen waar het eigenlijk over zou moeten gaan. Wat willen we met die nieuwe technologieën? Wat voor samenleving willen we, en welke toepassingen van AI en robottechnologie kunnen we daarvoor ontwikkelen? Toen ik onlangs op twitter een hilarisch filmpje postte over hoe het gebruik van AI in huis helemaal mis kan lopen (zie deze tweet), reageerde iemand dat we bij alle gesponsorde propaganda voor positieve effecten van moderne technologie niet moeten vergeten dat o.a. Sartre er al op wees dat de mens het doel van een middel dient te bepalen.
En zo is het maar net. Technologie is een middel en geen doel op zich. Technologie beïnvloedt ons, maar omgekeerd beïnvloeden wij ook de toepassingen van technologie. Als je bij een bank werkt en je wordt ontslagen omdat een computer je administratieve werk overneemt, dan is dat flink balen en overkomt je dat in zekere zin. Maar als samenleving overkomt technologie ons niet. We kunnen er voor proberen te zorgen dat we allemaal beter worden van de inzet van robots en AI, en niet alleen de grote tech bedrijven en de eigenaars van de robots.
In haar mooie boek Artificial Unintelligence keert de Noord-Amerikaanse deskundige Meredith Broussard zich tegen wat zij technochauvinism noemt: ‘the belief that tech is always the solution’. Dat geldt niet alleen voor AI maar ook voor robots. In ons WRR-boek De Robot de Baas (2015) hebben we daarom voorstellen gedaan voor een ‘inclusieve robotagenda’, waarin samenwerking tussen mens en machines centraal staat. We moeten meer nadenken en praten over hoe we robots en AI kunnen gebruiken om de grote problemen waar we voor staan op te lossen. En voor goed werk voor iedereen.
Robert Went is een van de sprekers in Cinema Stadsleven ‘The Man Machine’ op 24 oktober in EYE. Hij is econoom bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en co-auteur van het rapport ‘De robot de baas’.
www.robertwent.nl, @went1955