Donald Trump wordt de nieuwe president van de Verenigde Staten. Zijn aanhangers wonen grotendeels op het platteland. Wat betekent zijn overwinning voor steden – in Amerika én in Nederland? Op 24 januari, 4 dagen na Trumps beëdiging, vraagt Stadsleven wat het betekent om te leven in Trump Town. Tracy Metz schreef over hoe de Sanctuary Cities – die zich niet alleen steeds meer opwerpen tegen Trumps beleid rondom illegale immigranten, maar ook tegen andere aspecten van zijn beleid – de verhouding tussen staat en stad wel eens enorm op scherp kunnen gaan zetten.
De angst voor Trump
Vlak voor Kerst vond de adviseur van de burgemeester van San Francisco het een heel goed idee: ‘Ik denk dat Mayor Lee graag in je talkshow over ons beleid als “Sanctuary City” wil vertellen. Dit willen we internationaal uitdragen.’
Maar in de eerste week van het nieuwe jaar, nog vóór de inauguratie van Donald Trump, heeft er een volte face plaatsgevonden. ‘Het lijkt ons nu niet opportuun om San Francisco nog meer te profileren als het gezicht van het verzet van de steden. We hebben gezien wie Trump als minister van Homeland Security heeft benoemd en we zijn nu gewoon een beetje voorzichtig.’ O ja, en of ik haar naam toch maar liever niet wil noemen.
Zo werkt dat dus: de angst voor wat er zou kunnen gebeuren als Trump binnenkort de troon bestijgt, werpt zijn schaduw vooruit. De nieuwe minister van Homeland Security, de viersterrengeneraal John Kelly, staat inderdaad bekend als ijzervreter; hij is onder meer de baas van Guantánamo Bay geweest. Van de zomer heeft Trump bij de lancering van zijn immigratieplan gedreigd de ‘Sanctuary Cities’, de steden die weigeren mee te werken aan met name het opsporen en aanhouden van illegale vreemdelingen, uit te sluiten van overheidsfinanciering. ‘We will end the sanctuary cities that have caused so many needless deaths’, riep hij. ‘No more funds!’
Zijn opmerking over doden sloeg op een incident in de zomer van 2015 in San Francisco, toen een illegale vreemdeling met een lang strafblad, die al vijf keer naar Mexico was uitgezet, een 32-jarige vrouw op een pier doodschoot. Zie je wel, was de stemming, alle illegalen zijn een gevaar voor de samenleving.
Wat is de Sanctuary City beweging?
De Sanctuary-beweging (zeg maar: veilige haven, vluchtplaats) ontstond begin jaren tachtig bij religieuze gemeenschappen als reactie op de poging van de overheid om de toestroom van vluchtelingen uit Guatemala en El Salvador te weren. Midden jaren tachtig vonden een aantal rechtszaken plaats waarbij acht leiders van die beweging werden veroordeeld.
Hoeveel ‘veilige steden’ er nu zijn, is niet duidelijk, want een strakke definitie is er niet. Een rapport van de Congressional Research Service uit 2006 zegt 32; The New York Times telde er 39; het online journalistieke medium Politico houdt het op 47; de federale Immigration and Customs Enforcement spreekt van liefst 165 steden en counties die de samenwerking met de autoriteiten beperken.
Van de naar schatting elf tot twaalf miljoen immigranten die nu zonder verblijfstitel in de VS zitten, wonen er zo’n twee miljoen in de ‘top-tien’ Sanctuary Cities, waaronder Los Angeles, San Francisco, New York en Chicago. Trump vindt illegalen een gevaar, maar de steden vinden de jacht op illegalen – nog los van de morele aspecten – juist een gevaar: daarmee wordt de verhouding tussen politie en community verder onder druk gezet.
Wat doen de Sanctuary Cities meer dan passief verzet plegen? De woordvoerder van San Francisco drukt me op het hart dat er in het beleid van de stad niets gaat veranderen, ook al willen ze nu er niet mee naar buiten. ‘We hebben bijvoorbeeld net een summit belegd waarvoor we duizend advocaten hebben uitgenodigd. De burgemeester zal ze aanmoedigen om pro bono voor deze groep te werken.’ De stad heeft al sinds 1989 een ‘City of Refuge Ordinance’ die het de ambtenaren verbiedt mee te werken aan het verzamelen van informatie over iemands verblijfsstatus.
In New York heeft burgemeester De Blasio een verordening ingevoerd die illegalen het recht geeft om de identiteitskaart van de stad aan te vragen en te gebruiken. Op de site wordt in negen talen verteld hoe deze IDNYC werkt: ‘Deze kaart is voor alle inwoners van de stad, ook de meest kwetsbare groepen – daklozen, jongeren, immigranten zonder papieren, voormalig gedetineerden en anderen die problemen kunnen ondervinden bij het verkrijgen van andere door de overheid verstrekte identiteitsbewijzen.’ Opmerkelijk genoeg had New York al een sanctuary-beleid toen Giuliani burgemeester was – die nu adviseur van Trump is.
Begin vorige maand heeft burgemeester Rahm Emanuel van Chicago een brief aan Trump overhandigd die ook door veertien andere burgemeesters was ondertekend, waarin ze hem op het hart drukken om de kinderen van illegale immigranten met rust te laten. Dit zijn de zogenaamde DREAMers, voor wie in 2001 de wet ‘Development, Relief, and Education for Alien Minors’ werd aangenomen.
No funds! Kan Trump de Sanctuary Cities in toom houden?
Het verzet van de steden betreft niet alleen de omgang met illegalen, maar ook hun maatregelen ten aanzien van het milieu en klimaatverandering. In een toespraak over het klimaat vorige maand riep gouverneur Jerry Brown van Californië strijdvaardig: ‘Als Trump de satellieten uitschakelt (die klimaatdata verzamelen – tm), dan zal Californië its own damn satellites lanceren!’
Vorige maand verscheen er ook een open brief van 48 burgemeesters aan de president-elect die resoluut – en met gevoel voor drama – verklaarden hun beleid voort te zetten, ook zonder federale gelden. Ze wijzen erop dat ze bijna dertig miljoen Amerikanen vertegenwoordigen. De toon is er een van de soldaat die weet dat bij het ochtendgloren de strijd om leven en dood zal losbarsten. ‘If we stand united on this issue, we can make change that will resonate for generations. We have no choice and no room to doubt our resolve.’
De brief was een initiatief van burgemeester Eric Garcetti van Sanctuary City Los Angeles. Tegen de site Governing.com zei hij dat de veranderingen in Washington de steden niet kunnen tegenhouden. ‘Ze kunnen geen wet aannemen die het ons verbiedt om elektrische auto’s aan te schaffen, of om gebouwen energie-efficiënter te maken, of om ons te dwingen terug te gaan naar kolencentrales.’
Het is ook maar de vraag of het bedrijfsleven, bijvoorbeeld autoproducenten, blij is met het terugdraaien van wetgeving waar ze al jaren naartoe werken en waarvoor ze de productie hebben aangepast. Veel staten hebben intussen ook strenge milieuwetgeving voor auto’s ingevoerd.
Wat zou het voor de steden betekenen als de federale overheid de geldkraan dichtdraait? En is dat juridisch ook haalbaar? De stad die in het worst case scenario het meest te lijden zou hebben, is Washington DC: haar begroting van drie miljard dollar komt voor liefst dertig procent van de federale overheid. Daarna volgt Chicago, dat van zijn budget van 1,3 miljard ruim dertien procent van het rijk krijgt.
De gevolgen zouden dus wel ernstig kunnen zijn – maar tussen de uitroep ‘No funds!’ van Trump en het stopzetten van de financiering zitten veel wetten en bezwaren. Amerikaanse juristen wijzen vooral op de Tenth Amendment van de grondwet. Daarin staat dat de federale overheid geen excessieve dwang kan gebruiken – geen gun to the head, zoals dat zo beeldend heet – om staten tot medewerking te dwingen. Het Hooggerechtshof heeft dat recentelijk nog eens bekrachtigd toen – hoe ironisch – staten zich beklaagden dat Obama dreigde geld in te houden als ze niet meewerkten aan de invoering van zijn ziektekostenverzekering.
Vechthuwelijk tussen Trump en steden
Zoals bekend deed Trump het goed op het platteland en slecht in de steden. Zelfs in zijn eigen stad kreeg hij op Manhattan amper tien procent van de stemmen, en in regeringshoofdstad Washington DC zelfs maar vier procent. Maar Trump weet natuurlijk dat de steden de powerhouses van de economie zijn: de glitzy torens waar hij als projectontwikkelaar zijn geld heeft verdiend, staan allemaal in die vermaledijde steden. Daar woont immers 84 procent van de Amerikanen, en daar wordt tachtig procent van het bruto nationaal product en belastingopbrengst gegenereerd. Nu de Republikeinen de meerderheid hebben in het Huis, de Senaat en straks het Hooggerechtshof, zijn die het laatste bolwerk van de Democraten: van de twintig grootste steden hebben er zeventien een Democratische burgemeester.
Nu zo’n groot deel van de mensheid, meer dan de helft, in steden woont, leven we toch in de urban age? Maar nu heeft het platteland zich laten gelden. Zoveel is duidelijk: het wordt een vechthuwelijk tussen Trump en de steden. En de wittebroodsweken zijn nog niet eens aangebroken.
Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd op de website van onze mediapartner De Groene Amsterdammer.