De uitslag van de Brexit toonde een diepe kloof tussen stad en land. In Stadsleven ‘De Stad en de Rest’ onderzoeken we hoe het met deze kloof in Nederland is gesteld. En wat is de toekomst: meer macht aan de stad of weer op één lijn proberen te komen? Tijdens de live talkshow van 26 september sprak Tracy Metz onderstaande inleiding uit waarin ze bevraagt: is de kloof tussen stad en land randstedelijke arrogantie of realiteitszin?

Wat de Brexit liet zien, was de verbijstering van de grote stad Londen toen de stad de ochtend na het referendum wakker werd en ontdekte dat de rest van het land uit de EU was gestapt. Het platteland had wraak genomen op de stad, en de stad begreep er niks van. In haar column voor NRC schreef Caroline de Gruyter dat “er een direct verband is tussen de leegloop en verwaarlozing van het platteland in grote delen van Europa, en de opkomst van extreemrechtse, populistische protestpartijen”. Die partijen zien Europa namelijk als een kosmopolitisch project van grootstedelingen.

We hebben het dus wel over een fundamentele kloof – economisch, politiek, maar ook mentaal.

Is de wereld spiky of flat?

De succesvolle steden, met Amsterdam voorop, blijven groeien. Het Planbureau voor de Leefomgeving en het Centraal Bureau voor de Statistiek maakten deze maand bekend dat Amsterdam in 2034 de mijlpaal van 1 miljoen inwoners zal bereiken. En onderwijl gaat de leegloop aan de randen van het land door.

In 2005 schreef Thomas Friedman van de New York Times een boek dat een bestseller werd, The World Is Flat. Zijn stelling was dat de wereld ‘platter’ is geworden door digitale technologie. Stel, in het ziekenhuis wordt een röntgenfoto van je gemaakt dat aan een radioloog in India wordt voorgelegd. Hij of zij reageert net zo snel als een radioloog die fysiek naast je staat.

Richard Florida hangt een andere theorie aan: de wereld is spiky. In een artikel in The Atlantic in hetzelfde jaar 2005 schreef hij: “People in spiky places are often more connected to one another, even from half a world away, than to people and places in their own back yards.” Hij publiceerde daarbij een wereldkaart met hoge pieken op de plekken waar mensen en bedrijven samendrommen.

Beiden hebben gelijk, maar ‘spiky’ heeft nu de grootste impact op de steden en dus op de kloof tussen de steden en de rest (van het land).

Randstedelijke arrogantie of realiteitszin?

Een van onze sprekers, Zef Hemel, is een groot spiky-adept. In zijn nieuwe boek, dat officieel morgen verschijnt – Stadsleven heeft de primeur! – en ook in zijn column voor het digitaal magazine dat Stadsleven ook is, zegt hij kortweg: zet in op de steden en geef het platteland terug aan de natuur.

Meteen volgde de reactie op Twitter: dit was een zeldzaam staaltje randstedelijke arrogantie.

Of randstedelijke realiteitszin?

Neeee, zegt hoogleraar plattelandsontwikkleing Dirk Strijker in een blog op RUIMTEVOLK, het platteland is juist een broeinest van innovatie! Op het platteland zitten 4 op de 10 bedrijven, 3 op de 10 banen, vier op de tien Nederlandse woont er en 37% van de bedrijven zijn er gevestigd. Bijna de helft van de Nederlandse startups is er gevestigd. Kortom, het platteland is één grote broedplaats. De rol van de landbouw is bescheiden: zelfs in de meest ‘plattelanderige’ uithoeken van Nederland komt maar zo’n 15 procent van het beschikbaar inkomen uit de landbouw, zegt Strijker. Dus: hoezo teruggeven aan de natuur? 

Weg met dat nostalgisch beeld van het platteland

In het boek Facing Forward (2012) schreef Rem Koolhaas van OMA het essay ‘Future City’, waarin hij zegt dat we ons te veel concentreren op de grote steden.

”Our preoccupation with cities creates a situation comparable to the beginning of the 18th century, when vast areas of the world were described on maps as terra incognita. Today, the terra incognita is the countryside.”

We hebben – daardoor? – een heel oppervlakkig, romantisch en nostalgisch beeld van het platteland. Daar zitten heus niet alleen boeren, maar ook yoga-studio’s en boeren die ook ict-experts zijn. Het zou volgens hem goed zijn om ons te richten op de overeenkomsten tussen stad en land. Want de leegloop van het platteland heeft veel drastischer gevolgen dan de intensivering van de stad, schrijft hij.

“While the city becomes more itself, the countryside is transforming into something new: an arena for genetic experimentation, industrialized nostalgia, new patterns of seasonal migration, massive subsidies, tax incentives, digital informers and flex farming. It would be difficult to write such a radical inventory of the city.”

Ook journalist Addie Schulte waarschuwde deze zomer in Het Parool voor stedelijk overmoed. “De zelfoverschatting van de stad krijgt absurde en storende trekjes”, vindt Schulte. Steden kunnen juist succesvol zijn omdat de staat ze van veel problemen en dilemma’s afschermen. Steden heffen weinig belasting, onderhouden geen leger, en burgemeesters en hoeven niet over een euro­crisis of instortende banken te vergaderen. Hij herinnert er ook aan dat de stad dertig jaar geleden er helemaal niet florissant bij stond, sterker nog, de vellen hingen bij. Het kan, kortom, verkeren.

Wanneer komt de periferie in opstand? Misschien is die dat al, maar heeft de stad het gewoon nog niet gemerkt.

Meer lezen?

• Lees meer blogs en columns in ons dossier  ‘De stad en de rest’.
• Bekijk de video van de live talkshow met Zef Hemel, Maurice Hermans, Jan Latten, Floris Alkemade, EYE en Tony Travers hier.