De uitslag van de Brexit toonde een diepe kloof tussen stad en land. Wat is de toekomst: meer macht aan de stad of weer op één lijn proberen te komen? Stadsleven stagiaire Eva Beerling kijkt naar de Brexit als gevolg van een kloof tussen stad en achterland en vraagt zich af hoe het met deze kloof in Nederland is gesteld.

Londen als stadstaat

De stemming in het Verenigd Koninkrijk over de Brexit heeft de grote wig tussen de hoofdstad Londen en de rest van het land pijnlijk bloot gelegd, zoals in onderstaand filmpje te zien is. Een afscheiding van Europa zou Londen veel kosten, heel veel. Er wonen en werken veel Europeanen in Londen, internationale bedrijven zijn er gevestigd en de stad drijft veel handel met de EU. De Londenaren zijn dan ook boos op het achterland dat leave heeft gestemd. Hoe nu verder? 

In Londen zijn stemmen opgestaan voor meer onafhankelijkheid, sommigen noemen zelfs het woord natie-stad. De hashtag #Londependence en #notmyvote werden trending op Twitter en een petitie voor onafhankelijkheid werd online gezet. Maar wat betekent dat ‘meer onafhankelijkheid voor Londen’? De Londense burgemeester Sadiq Khan is in ieder geval voor meer zelfstandigheid voor de hoofdstad, de stad moet de Brexit overleven. Hij wil de internationale bedrijven, welvaart en de expats van de stad beschermen. Hij beschrijft zichzelf, zoals geschreven in dit artikel van de Evening Standard, als ‘an advocate for wealth creators in London’. 

Londen kan zijn eigen broek ophouden. Grote steden generen steeds meer van de economische kracht van het land en in de wereld. In zijn meest recente boek ‘Connectography stelt Parag Khanna dat het ‘Hoog tijd voor een nieuwe wereldkaart‘ is, één op basis van megasteden in plaats van landen. Grote stedelijke agglomeraties vormen de nieuwe centra van de wereldeconomie. Maar liefst 75% van de grootste bedrijven bevinden zich in de twintig rijkste steden ter wereld. Londen produceert een kwart van economische output van het Verenigd Koninkrijk en genereert 30% van de belastingen. De stad wil meer zeggenschap over het geld dat toch al hun kant wordt opgestuurd.

Khan heeft dan ook Tony Travis, directeur van de London School of Economics, gevraagd om de London Finance Commision te heractiveren. Een voorstel dat erom draait Londen directe bevoegdheid geven over de opgehaalde eigendom belastingen in de stad. Travers zegt over Londens financiën en zelfstandigheid in dit artikel van de Evening Standard het volgende:

“London can certainly pay its own way. It pays far more in taxes that it has spent on it by governments at all levels so it can essentially pay for its own services. On the other hand, it does have a very long border with the rest of the UK.”

Benjamin Barber: Burgemeester als president

Benjamin Barber, schrijver van 18 boeken en politiek-theoreticus, kwam jaren geleden al met het idee dat de grote steden in de wereld meer zeggenschap moeten krijgen. In zijn boek ‘If mayors rules the world: dysfunctional nations, rising cities’ pleit hij voor meer macht voor steden en meer samenwerking tussen steden. Barber signaleert dat steden meer handelingskracht en actiesnelheid hebben en mogelijkheden om met elkaar samen te werken dan natiestaten en hij ziet ze daardoor als ideale voortrekkers in het oplossen van grote mondiale vraagstukken als klimaatproblematiek. In tegenstelling tot nationale regeringen die hij letterlijk te begrensd vindt in hun mogelijkheden, zoals blijkt uit onderstaand video-interview dat Tracy Metz met hem had voor de serie ‘Great Urban Thinkers‘:

“The nationstate is organised around territory, sovereignty and independence in a world of interdepent challenges across borders, such as environment, technology, pandemic diseases, terrorism, markets in labour capital commodities . These are all global and interdependent while the nationstate is bordered, indepedent and unable to cope.”

Als je bovendien meerekent dat de helft van de wereldbevolking ook al in steden woont, dan is het voor Barber kristalhelder: waarom hebben steden niet al meer verantwoordelijkheid gekregen?

Barbers gedachtengoed wordt in een nieuw licht gezet door de Brexit en de roep om Londependence. Hij schreef een column voor de Huffington Post ‘An Antidote to Brexit: As Britain Stands Down, Cities Stand Tall’ waarin hij de Brexit als eerste stap naar een realiteit van met elkaar samenwerkende soevereine stadsstaten beziet:

“On the morning after Brexit, Paris Mayor Anne Hidalgo and London Mayor Sadiq Khan stood tall together, issuing a powerful appeal for cities to stand with them in concert — “ensemble” – and to “defy” the Brexit spirit of fear and isolation. They know that interdependence is not a foolish ideal of “internationalists,” but the brute reality of our new century, made manifest in climate change, refugees, global markets in capital and labor, and technology. The question is not how to run away from but how to democratize interdependence and globalization.”

Credits: Alex

Is de stadstaat de toekomst?

Door Brexit heeft het idee van de stadstaat in Londen weer postgevat, maar het blijft niet beperkt binnen de landsgrenzen van het Verenigd Koninkrijk. De kloof tussen stad en land is ook in Nederland groeiende. De triomf van de stad leidt elders tot frustratie. Eenzelfde stemming als in Verenigd Koninkrijk is duidelijk terug te zien in het referendum over het associatieverdrag met Oekraïne. In Amsterdam stemde de meerderheid voor, maar buiten de stadsgrenzen was de meerderheid toch tegen. De stad is meer Eurofiel. Michiel Couzy haalt in zijn artikel ‘De stadstaat heeft het straks voor het zeggen’ van 2 juli 2016 in het Parool dan ook Zef Hemel, hoogleraar Grootstedelijke Vraagstukken, over de PVV aan:

“Kijk ook naar de opkomst van het populisme. In Nederland is de PVV momenteel de grootste partij in de peilingen, in Amsterdam krijgen Geert Wilders en consorten nauwelijks voet aan de grond. “De opkomst van het populisme in Nederland is ook een stem tegen Amsterdam,” aldus Zef Hemel. Niet voor niets is de term ‘grachtengordelelite’ een van de meest gebruikte beschimpingen door Wilders, inmiddels overgenomen door zijn trouwe Twitterschare.”

In Nederland is er dus eenzelfde verdeling zichtbaar als in het Verenigd Koninkrijk. Zijn wij ook onderweg naar bijvoorbeeld de Randstad als stadstaat? Of moeten we misschien een andere weg in?

Amsterdam profileert zich al als een verantwoordelijke stad. Onder het idee van stedenband is het een samenwerking aangegaan met omliggende krimpgemeenten. In het Parool zegt Jan Latten hierover:

“De achterblijvers in de dorpen mogen niet aan hun lot worden overgelaten, anders krijgen wij hier Britse toestanden. Maar elk land zou blij moeten zijn met een grote stad die zich sterk ontwikkelt en zich profileert.”

Meer lezen?

• Zef Hemel en Jan Latten zijn aanwezig bij de live-talkshow van 26 september ‘De Stad en de Rest’. Ook is dan de première van ons video-interview met Tony Travers.
• Lees meer blogs en columns in ons dossier  ‘De stad en de rest’.