China als land waar in een razendsnel tempo steden uit de grond worden gestampt en enorm veel mensen van het platteland naar de stad trekken. In Stadsleven ‘Aan de horizon: China‘ onderzoeken we wat voor soort steden zo gecreëerd worden.  Welke negatieve gevolgen heeft deze bouwmanie, maar ook: welke kansen brengt dit met zich mee? Jeroen de Kloet, hoogleraar Globalisering (UvA) met een focus op China, schreef deze column over de oneindige ringwegen in Beijing, de status die ermee verbonden is en haar complexiteit. 

De tweede ringweg in de nacht. Credits: Jeroen de Kloet

Ringwegen: Symbool voor een zelfbewust China

Het is diep in de nacht, het concert in de Mao bar dreunt nog na in mijn hoofd, en de stad schiet als een film aan me voorbij. De ringwegen in Beijing maken het mogelijk om in de nacht op hoge snelheid dwars door de stad met haar 20 miljoen inwoners te rijden. De stad vormt het decor met zijn spectaculaire gebouwen: de Lama tempel aan de tweede ringweg herinnert aan het oude China, de kolossale kantoren van de Partij even verderop laten weten wie er aan de macht is, het CCTV gebouw van Rem Koolhaas aan de derde ringweg en het Bird’s Nest aan de vierde ringweg verwijzen naar de toekomst van China. De ringwegen staan daarmee ook symbool voor een steeds zelfbewuster wordend China. Deze associaties doemen vooral in de nacht op, overdag zijn het files, vervuiling en stagnatie die de ringwegen blijven achtervolgen.

De ringwegen van Beijing.

Cognitieve kaart van de stad

Ik ben in Beijing voor onderzoek naar creatieve culturen, maar in mijn dagelijkse leven in Beijing voel ik steeds sterker dat deze niet alleen te vinden is in kunstenaarsdistricten als 798 en caochangdi. De ringwegen, voor mij symbool voor het Beijing van vandaag: complex, excessief, vervuilend, en oneindig. De complexiteit vindt haar hoogtepunt in wat in Beijing het negende wereldwonder genoemd wordt: de Xizhimen kruising.

Maar temidden van al deze superlatieven geven de ringwegen ook grip op de stad, zijn ze cruciaal voor de cognitieve kaart waarmee de stad beheersbaar en begrijpelijk wordt. Wanneer je vraagt waar iemand woont is het antwoord dikwijls gerelateerd aan de ringwegen, “noordelijk van de vierde ringweg.” Toen ik recentelijk studenten vroeg hun kaart van Beijing voor mij te tekenen waren het dan ook vaak de ringwegen die getekend werden.

Deze diashow vereist JavaScript.

Teken van ongekende groei

De ringwegen staan synoniem voor de ongekende groei van zowel de stad als China. De eerste ringweg is er nooit geweest, de telling begint bij twee en gaat inmiddels door tot zes – een ringweg van maar liefst 188km. De zevende ringweg, in de vorm van een boot, ligt grotendeels in de provincie buiten Beijing om en is 940 kilometer lang. Deze exponentiële groei laat de arrogantie van het centrum zien, Beijing slokt de omgeving op, in Tianjin circuleren talrijke grappen over de achtste ringweg, waarmee de stad een wijk in Beijing zou worden.

Woon je in Amsterdam buiten de ring, dan is de kans groot dat vrienden je ironisch aankijken: je woont niet echt in Amsterdam. In Beijing is een soortgelijke blik te verwachten wanneer je buiten de vijfde ringweg woont. Toch woont 51% van de Beijingers buiten die vijfde ringweg. Wie wonen daar dan? Dat zijn vooral de migranten arbeiders en de armere lagen van de bevolking, naast de superijken die in hun villa’s op afgeschermde compounds wonen, en de kunstenaars in de diverse kunstenaarsdorpen. De 99 kilometer lange vijfde ringweg vormt daarmee een belangrijke symbolische grens. Daarom figureert ze ook in het populaire nummer “The song of the fifth ring road” van MC Hotdog in samenwerking met de acteur Yue Yunpeng.

MC Hotdog zingt onder andere:

在上下班 车子一直排

为了生活 为了梦想 为了放假单

或许有天 我们必须要去 那八环

Rest in peace

Op weg naar werk en terug, altijd in de file

Voor mijn leven, mijn dromen, voor een vakantie

Misschien moeten we op een dag naar de achtste ringweg

Rest in peace

Het nummer verwijst naar de toenemende ongelijkheid die de stad en het land kenmerkt, het steekt de draak met de ideologie van groei en vooruitgang. In de humoristische videoclip zien we vooral chaos en stagnatie, en de hulpeloosheid van de reizigers. Geen wonder dat het nummer werd omarmd door de Beijingers.

We are on a road to nowhere?

Maar toch – die ringweg in de nacht. De weg waar je alsmaar kan blijven rijden zonder ooit aan te komen. De snelweg zonder einde die de stad doorkruist. De nacht geeft je het gevoel dat je maar beter door kan rijden. Nog harder, om het tempo van veranderingen bij te kunnen benen. Nog harder, om de competitie met de andere auto’s te kunnen winnen. Nog harder, zonder dat je begrijpt waar het einde is, wat het doel is, waar je aan zou moeten komen.

Het onderzoek van Jeroen de Kloet wordt gefinancierd met een subsidie van de European Research Council (ERC-2013-CoG 616882-ChinaCreative).