China als land waar in een razendsnel tempo steden uit de grond worden gestampt en enorm veel mensen van het platteland naar de stad trekken. Wat doet dit met het leven in de stad, wat voor soort steden worden zo gecreëerd? Welke negatieve gevolgen heeft dit, maar ook: welke kansen brengt dit met zich mee? Voor de Groene Amsterdammer schreef Tracy Metz over de verstedelijking in China en de mogelijke gevolgen en kansen. 

Miljoenensteden uit de grond stampen

Nergens ter wereld groeien de steden zo snel als in het oosten van Azië, en dan met name China. Zoals overal ter wereld trekken mensen naar de steden op zoek naar werk en kansen, maar China heeft er een nationaal beleid van gemaakt – ‘a deliberate, ambitious project’ in de woorden van de Wereldbank. 

‘Nooit eerder is een land zo proactief geweest in het sturen van dat proces door het opkopen van grond, het bouwen van steden en het verhuizen van mensen ernaartoe.’ Nu woont zo’n 54 procent van de Chinese bevolking in de steden; in 2030 moet dat zeventig procent zijn. Dat zijn een miljard Chinezen, zo’n driehonderd miljoen meer dan nu.

Dat planmatige laat geen tijd of ruimte voor organische groei: er worden in hoog tempo miljoenensteden uit de grond gestampt met woningen in hoge, dicht op elkaar staande torens. De beelden zijn bekend.

Credits: blake.thornberry

Verloren generatie

In de jaren dat hij in China komt, zag Ruben Terlou door dit beleid een verloren generatie ontstaan van kinderen die bij hun grootouders op het platteland achterbleven terwijl hun ouders naar de stad, soms naar verschillende steden, verhuisden om er te gaan werken. Maar ook ín de steden is er een verloren generatie: jonge migranten die hun weg zoeken in een fabrieksstad als Shenzen. In het boek Shenzen: From Factory of the World to World City, dat deze maand bij NAi010 verschijnt, beschrijft samensteller en co-auteur Linda Vlassenrood van het International New Town Institute de wijk Da Lang van Shenzen, waar ruim de helft van de arbeiders van buiten tussen de twintig en de dertig is.

Deze ‘dobberende’ groep krijgt te maken met lange werktijden, lage inkomens, slechte woningen en discriminatie. Het is ook moeilijk om vrienden te vinden of een gezin te beginnen. ‘De sociale structuur is op papier onderdeel van de nationale agenda, maar planners en ontwikkelaars denken hieraan tegemoet te komen door simpelweg wat pleinen en parken aan te leggen.’

Credits: okeos

Oplossingen voor leegstand

Wonderlijk genoeg is er ondanks de trek naar de stad ook leegstand. Volgens een onderzoek van Credit Lyonnais Securities Asia stonden er twee jaar geleden ruim tien miljoen woningen leeg, veelal uit de vorige groeispurt in de jaren zestig en zeventig. Het Amsterdamse architectenbureau Next, dat sinds 2004 in China werkt, heeft bedacht dat deze gebouwen geschikt te maken zijn voor de ‘Ant Tribe’, een nieuwe demografie van jonge, hoogopgeleide mensen die vóór het trouwen het huis uit gaan. Dit is een nieuwe ontwikkeling in de Chinese maatschappij, waar jonge mensen traditiegetrouw tot dan thuis bleven wonen.

Voor de manifestatie ‘China House Vision’ op de Architectuurbiënnale in Venetië heeft Next, als één van negen Chinese bureaus, een voorstel gemaakt om deze oude betonnen torens een nieuw leven te geven door flexibele modules erin te schuiven en een collectief middeldeel te maken. ‘Veel Chinese architecten zoeken de oplossing voor de nieuwe steden in een moderne vertaling van de hutong, maar daar zit de opgave niet’, zegt Marijn Schenk van Next. ‘Zij ontkennen het probleem, wij gaan juist uit van het probleem.’

Credits: Jens Schott Knudsen

Green thought leader

Behalve leegstand is de verontreiniging van water en lucht een groot probleem in China’s steden. De van oorsprong Nederlandse architect Neville Mars woont al jaren in Shanghai en houdt zich daar bezig met ecosteden. Hij ziet maar één oplossing: een moratorium op de bouw van nieuwe steden, zelfs op de uitbreiding van bestaande steden. ‘De stedenbouw gaat altijd uit van uitbreiding’, zegt Mars, ‘maar het is tijd voor een radicale ommekeer naar een intensivering van de bestaande steden. Terwijl we een nieuwe fase in de mondiale verstedelijking ingaan kan China zich ontpoppen tot onze green thought leader.’

En dan te bedenken dat Chinese steden volgens de World Bank al twee keer zo dichtbebouwd zijn als de gemiddelde Europese stad en vijftig keer zo dichtbebouwd als Amerikaanse steden.

Meer lezen?

Lees meer column en blogs over Stadsleven ‘Aan de horizon: China’ in ons dossier.