China als land waar in een razendsnel tempo steden uit de grond worden gestampt en enorm veel mensen van het platteland naar de stad trekken. Wat doet dit met het leven in de stad, wat voor soort steden worden zo gecreëerd? Welke negatieve gevolgen heeft dit, maar ook: welke kansen brengt dit met zich mee? Voor Stadsleven ‘Aan de horizon: China‘ schrijft Zef Hemel, planoloog en bijzonder hoogleraar Grootstedelijke Vraagstukken, over hoe het recente rapport van de Wereldbank over de snelle verstedelijking in China verkeerde conclusies trekt over hoe hiermee om te gaan.

Het had voorpaginanieuws moeten zijn: met 42 miljoen inwoners is Pearl River Delta nu de grootste stad op aarde, groter zelfs dan Tokio. Pearl River Delta, gelegen in het zuiden van China, bestaat uit het conglomeraat van steden als Hongkong, Macao, Shenzhen en Guanzhou. Het nieuwtje stond te lezen in het recente rapport van de Wereldbank, ‘East Asia’s Changing Urban Landscape. Measuring a Decade of Spatial Growth’ (2015).

Volgens de Wereldbank groeide de stedelijke bevolking in Oost-Azië van 579 miljoen in 2000 tot 778 miljoen in 2010, een jaarlijkse groei van liefst drie procent. Het merendeel van die groei kwam voor rekening van China, dat het grootste aandeel stedelijke bevolking in de regio (en de wereld) telt, namelijk 477 miljoen stedelingen in 2010, meer dan de totale stedelijke bevolking in heel Oost-Azië. En die groei is nog lang niet voorbij. Op dit moment woont nog slechts 29 procent van de totale bevolking in steden. Dat aandeel zal nog fors groeien. Het merendeel van die groei vindt plaats in middelgrote tot grote steden.

Credits: Worldbank

Hoe de urbane groei in goede banen te leiden?

Het goede nieuws is dat de gemiddelde dichtheid in deze nieuwe steden hoog is, en zelfs nog toeneemt. Steden in Oost Azië zijn gemiddeld anderhalf maal zo dicht als de gemiddeld stad op aarde, twee keer dichter dan Europese steden, en zelfs vijftig keer dichter dan de uitgestrekte, door suburbanisatie gekenmerkte steden in de Verenigde Staten. Ze zijn dus veel duurzamer dan de Europese en Amerikaanse steden.

“Het tempo, de schaal en de vorm van de urbanisatie in Oost-Azië zal verstrekkende gevolgen hebben voor de sociale, economische en milieukundige toekomst van de regio. Naarmate de urbanisatie voortschrijdt veranderen de regio en het leven van zijn inwoners van karakter, dus planologen en stedenbouwkundigen hebben hier een belangrijke rol te spelen als het gaat om de stedelijke expansie en de economische groei die deze brengt in goede banen te leiden.” (bron: Wereldbank)

Credits: Worldbank

Governance op buurtniveau

De Wereldbank denkt dat het bestuur van deze nieuwe megasteden cruciaal is. Gelijk heeft ze. Maar het hoofdstuk over governance in haar rapport is eenzijdig. De bank denkt dat vooral schaalvergroting nodig is om de snel groeiende steden te voorzien van voldoende drinkwater, riolering, huisvesting, openbaar vervoer, enzovoort.

“Om problemen die verband houden met metropolitane fragmentatie tegen te gaan zou gekozen moeten worden voor centralisatie van het bestuur, eerder dan voor lokale zelfstandigheid. Steden moeten flexibele benaderingen kiezen om zich aan te passen aan stedelijke groei en veranderende eisen van de inwoners.” (bron: Wereldbank)

Dat laatste klinkt goed, maar in zijn voorbeelden tendeert de bank wel sterk naar centraal bestuur. Geen voorbeelden van bottom-up initiatieven, open en inclusieve planning, lokale arrangementen, het bouwen van een civil society. In plaats daarvan wordt gepleit voor annexatie en het optillen van lagere bestuurslagen naar het metropolitane niveau. Uit ervaring weten we dat zulke maatregelen niet echt helpen. Cruciaal is de rechtspositie van arme migranten die massaal naar de steden toestromen. Kunnen ze aanspraak maken op een stukje grond, krijgen ze toegang tot onderwijs en gezondheidszorg, mogen ze een eigen zaak beginnen? Met hun reguleringen en corrupte bureaucratieën verhinderen hogere overheden in de regel juist de toegang tot deze basale voorzieningen. Wat nodig is, is een governance op buurtniveau, met eenvoudige regels, geschraagd door een rechtstelsel dat inclusief en rechtvaardig is en dat de toegang tot grootstedelijke voorzieningen voor iedereen verzekert.

Meer lezen? 

Lees meer blogs en columns in ons dossier ‘Aan de horizon: China‘