In Stadsleven ‘Verborgen Stad’ ontdekken we de stad opnieuw aan de hand van verborgen verhalen en het gebruik van andere zintuigen. Wat heeft de stad ons nog meer te vertellen? Voorafgaand aan de live talkshow organiseren we voor Stadsleven bezoekers een exclusieve excursie naar de bijzondere plek Castrum Peregrini waar kunstenares Gisèle van Waterschoot van der Gracht onderduikers opving. Frans Damman licht in zijn column alvast een tipje van de sluier op.
Van onderduikadres tot culturele hub
Castrum Peregrini betekent ‘burcht van de pelgrim’. Het was de nom de guerre van het adres Herengracht 401-III, het appartement van Gisèle van Waterschoot van der Gracht (1912-2013), dat vanaf 1942 tot de bevrijding diende als onderduikadres. Een groep joodse jongeren uit Duitsland overleefde er met de hulp van hun onbaatzuchtige vrienden.
De kunstenares Gisèle en haar vriend de dichter Wolfgang Frommel (1902-1986) leerden de jonge onderduikers hoe zij hun geestelijke vrijheid konden behouden door de kunsten. Zij overleefden allen en besloten na de oorlog de sterk gedeelde oorlogservaringen om te zetten in een creatieve vorm. Ze richtten een uitgeverij op en maakten van het huis een community voor bevriende schrijvers en kunstenaars. Al snel na de oorlog kon Gisèle het gehele pand verkrijgen en bracht ze het onder in de stichting Castrum Peregrini. Zij is er blijven wonen tot haar dood op ruim 100-jarige leeftijd.
Gisèle in haar atelier, 1934
Hoe stille helden levend te houden
Het verhaal van deze ‘stille helden’ blijft Castrum Peregrini vertellen in hetzelfde huis, op dezelfde plek en met hedendaagse kunstenaars, dichters en denkers. Doel is om vrijheid, vriendschap & cultuur te blijven borgen in onze maatschappij. Aan de basis staat de ogenschijnlijk simpele vraag die tegelijk zo enorm moeilijk te beantwoorden is: “Hoe kan het gebeuren dat mensen in onze maatschappij moeten vluchten of onderduiken?” De zomertentoonstelling ‘Made in Amsterdam’ in het Amsterdam Museum noemt Castrum Peregrini ‘toevluchtsoord voor kunstenaars’.
De stichting hecht veel waarde aan een actuele en vernieuwende omgang met haar erfgoed (kunst, boeken, archief, interieurs), vaak met en door kunstenaars. Dat gebeurt door middel van programma’s met zowel lokale partner-organisaties als in Europees samenwerkingsverband. De activiteiten worden ondergebracht in drie categorieën:
* Memory Machine – het cultureel programma van tentoonstellingen, lezingen en debat
* Intellectual Playground – de internationale denktank met bijeenkomsten die voeding bieden aan het programma, maar ook aan anderen (individuen en organisaties) inspiratie biedt op het gebied van een inclusieve maatschappij
* Het Gisèle Huis, de historische interieurs die de geschiedenis van het huis en zijn vorige bewoners tastbaar maken in het nu en in de toekomst.
Excursie: Nieuwe verborgen gedeeltes ontsloten
Decennia lang waren grote delen van het huis privé. Met het overlijden van Gisèle in 2013 bestaat de eerste generatie van Castrum Peregrini niet meer. De huidige bewoners en beheerders van de stichting kunnen daarom nu de oorspronkelijke onderduiketage, het atelier en de salon van de kunstenares Gisèle toegankelijk maken voor een breder publiek.
Dat gaan we mogelijk maken vanaf mei 2016, in kleine groepjes en onder begeleiding. Zo kunnen geïnteresseerden ‘ervaren’ hoe de founding mother kunstenares Gisèle hier leefde en werkte. En na haar kunst, haar tweede grote passie en levenswerk ‘Castrum Peregrini’ creëerde aan de Herengracht 401.
Twee historische etages in het huis van Castrum Peregrini kunnen tijdens de ‘Stadsleven excursie’ op 30 mei worden bezocht. Dat zijn de authentieke onderduik etage waar zij kwam wonen in 1940, en de salon van Gisèle, die dateert uit de jaren ’50. Deze historische vertrekken van Castrum Peregrini zijn nog geenszins dagelijks geopend en behoren nog tot de verborgen stad, waar een culturele wereld samenkomt.
Ben je geïnteresseerd om maandag 30 mei van 17.00-18.00 uur deel te nemen aan de excursie door Castrum Peregrini? Klik dan hier voor meer informatie en koop je kaartje.
Meer lezen?
Meer columns en blog over Stadsleven ‘Verborgen Stad’ vind je in ons dossier.