Als je het hebt over de stad, dan ontkom je niet aan Jane Jacobs. Deze stadsactiviste is dit jaar 100 jaar geleden geboren, maar haar gedachten over de stedelijke publieke ruimte zijn nog springlevend. Wendeline van Luijk, medeoprichter van Stichting Buur, schrijft over hoe buurtgevoel als rijkdom te beschouwen valt.

Buurtgevoel, wij hebben dat

Ik woon in Amsterdam-Noord, tegen Broek in Waterland aan. Aan de andere kant van de straat waaraan wij wonen, begint Broek in Waterland, dus we voelen ons sterk verbonden aan dat dorp. Daar heerst een groot buurtgevoel. Zij, oftewel, wij steken graag tijd en energie in het nóg leuker, leefbaarder en duurzamer maken van Broek.

Zo staat er midden in het dorp een elektrische deelauto met het idee dat we daarmee onze tweede auto’s overbodig maken. Op de nieuwe brandweerkazerne worden gemeenschappelijke zonnepanelen gemonteerd, schooltuintjes worden nieuw leven in geblazen en toen mijn overbuurman een ernstig ongeluk had gehad, hebben we er met z’n allen voor gezorgd dat er een half jaar lang, iedere dag, warm eten bij zijn gezin op tafel stond. Men noemt dat ook wel ‘sociaal kapitaal’. En terecht want het voelt als rijkdom.

Credits: Chris Dlugosz

Bouwen aan buurtgevoel

Als psycholoog is het razend interessant om te bedenken hoe die gemeenschappelijkheid ontstaat. Niet zomaar in ieder geval. Het woord zegt het natuurlijk al. Je hebt iets met elkaar gemeen. Dat is je directe leefomgeving. Daarin deel je ervaringen en belangen maar dat weet je in het begin niet. Daar gaat een proces aan vooraf. Een proces van elkaar herkennen, om elkaar vervolgens te leren kennen. Pas dan ontdek je gezamenlijke wensen en kun je bedenken of je daar samen wat aan wil doen. Met dat ‘samendoen’ bouw je een gedeelde geschiedenis op. Volgens onderzoekers schept dat een relatie en verlaagt dat de drempel om hulp aan elkaar te vragen of hulp aan te bieden. Ik las ook dat mensen een betere gezondheid en hogere veiligheid ervaren in buurten met sterke sociale relaties. Kortom: Rijkdom.

Credits: Buur

De prijs van individualisme 

En dan te bedenken dat we vroeger zo leefden. Ooit hadden we een netwerk van verwanten om ons heen wonen waar je onvoorwaardelijk een beroep kon doen. Dat familiaire netwerk woont nu elders want we zijn veel mobieler geworden. En wellicht waren we die oudtante ook wel zat, die in de hoek van de keuken zich zat te bemoeien met de opvoeding van onze kinderen. Die hebben we uit de keuken verbannen en het resultaat is onze huidige individualistische samenleving. Hulp en zorg hebben we geïnstitutionaliseerd. Als we iets nodig hebben dan bellen we de politie, de poli, de gemeente, de opvoedtelefoon, etc. En daar betalen we een prijs voor.

Die prijs is alleen niet meer te betalen en nu wordt er door de overheid een beroep gedaan op de inventiviteit van inwoners. Niet erg, want de verleiding van zelfredzaamheid is groot. Wij, Stichting Buur, hebben een onderzoek gedaan waaruit blijkt dat 96% van bewoners bereid is om te helpen de leefomgeving te verbeteren. Je ziet dat ook al gebeuren.

Overal ontstaan buurtinitiatieven en de lokale overheid ziet haar rol verschuiven van initiator naar facilitator. De gemeente kan aansluiten bij de initiatieven en zij kan door samen te werken al per definitie rekenen op meer draagvlak. Dat vinden wij nog eens efficiënt omgaan met overheidsgeld. Rijkdom!