Als je het hebt over de stad, dan ontkom je niet aan Jane Jacobs. Deze stadsactiviste is dit jaar 100 jaar geleden geboren, maar haar gedachten over de stedelijke publieke ruimte zijn nog springlevend. Hoe maken we tegenwoordig ons buurtgevoel met de middelen van deze tijd? Joke van der Zwaard, auteur van Scènes in de Copy Corner en initiatiefnemer van Leeszaal Rotterdam West, stelt dat beleidsmakers tegenwoordig één belangrijk aspect van het werk van Jane Jacobs vergeten: de waarde van de dagelijkse interactie.
Een diverse wijk…exclusief voor de middenklasse
Jane Jacobs is verweten weinig oog te hebben voor sociale ongelijkheid. Haar beeld van een diverse wijk zou te veel vastzitten aan haar eigen kring van ons-soort-mensen plus de aardige en behulpzame winkeliers. Voor haar hele oeuvre geldt dat zeker niet, ze maakte zich over veel meer zaken druk dan over haar eigen buurtje, maar het zonnige beeld van de stedelijke ‘bohemien’ is in (Nederlandse?) stadsontwikkelingskringen wel blijven kleven aan haar gedachtegoed. Zeker in combinatie met Florida’s ideeën over de creatieve klasse als culturele en economische motor van de stad. Sterker nog, in het huidige stedelijke vastgoedbeleid worden functiemenging en diversiteit exclusief gereserveerd voor deze alom begeerde middengroepen. Via popup-, klus- en broedplaatsconstructies kunnen zij – meestal tijdelijk – tegen zeer schappelijke prijzen hun bedrijfjes, ateliers, galeries en horecagelegenheden vestigen. Fysiek knappen de panden en straten er van op, het aanzien van de wijk stijgt, maar – afgezien van de horeca – brengt deze bedrijvigheid niet veel levendigheid op straat. De creatievelingen moeten hard werken om rond te komen en ze verkopen en communiceren veelal digitaal. Tegelijkertijd worden in dezelfde wijken allerlei praktische ontmoetingsplekken gesloten.
De echte waarde van de wijk: dagelijkse interacties
In mijn eigen wijk, het Oude Westen in Rotterdam, verdwenen de afgelopen jaren de buurtbibliotheek, de buurthuizen, een wijkgebouw/sporthal, de taaldrukwerkplaats en het educatiecentrum. Plekken waar allerlei soorten mensen elkaar troffen, die allemaal hun eigen sfeer hadden en die heen-en-weer-geloop op straat teweegbrachten. Het Oude Westen is van oudsher een activistische wijk, er worden ook allerlei oude en nieuwe plekken door vrijwilligers open gehouden. Die ‘participerende’ burgers lopen onder andere op tegen een gemeente die alle activiteiten wil concentreren in één Huis van de Wijk en voor dat gebouw vanaf dag één een ‘marktconforme’ huur wil incasseren. Het gedachtengoed van Jane Jacobs is dan ineens ver te zoeken. Niet alleen omdat een dikke streep wordt gezet door kleinschaligheid en diversiteit. De strijd van schrijfster/activiste Jane Jacobs ging niet over winkels en leuke café’s, maar over erkenning van de waarde van de al aanwezige – niet per sé hippe – bewoners en sociale netwerken in de buurt en de dagelijkse interacties op straat.
Meer lezen?
Klik hier voor meer blogs en columns over ‘Bij Jane in de buurt’. Joke van der Zwaard is 29 maart te gast tijdens de live talkshow ‘Bij Jane in de buurt. Klik hier voor het programma en om je kaartje te kopen.