De stad als het nieuwe Silicon Valley, hét ideale leefmilieu voor startups. In Stadsleven ‘Startup City’ kijken we naar de kansen voor en invloed van startups op de stad. Errik Buursink, werkzaam als planoloog bij de afdeling Ruimte en Duurzaamheid van de Gemeente Amsterdam, schrijft over de transformatie die New York heeft ondervonden naar startupwalhalla en de lessen die wij hieruit kunnen leren. 

Het recept voor een startup milieu 

Wie ’s ochtends rond acht uur het flea-bitten Hotel Pennsylvania aan 7th Avenue verlaat, wordt direct opgeslokt door een kolkende stroom mensen die iedere werkdag vanuit de onderaardse gangen van Penn Station richting de kantoorkolossen van Midtown opstoomt. De jachtige energie van New York is nergens beter voelbaar dan tijdens de ochtendspits, hier in de driehoek gelegen tussen Grand Central Station, Penn Station en Times Square. Het is goede gewoonte bij planologische en stedenbouwkundige excursies om de vanzelfsprekende opeenhoping van mensen en activiteiten in het stadscentrum te verruilen voor de relatieve rust van een nog te ontwikkelen achterbuurt. Planners en ontwerpers zijn als vanzelf vooral geïnteresseerd in de plekken waar zij nog volop invloed kunnen uitoefenen. Zo werden de deelnemers aan de Masterclass New York van de Gemeente Amsterdam op de eerste dag al snel weggetrokken uit de navel van de planeet en overgebracht naar een voormalig industriegebiedje ten noorden van downtown Brooklyn.

Hier vormen een paar kennisinstellingen, een handjevol broedplaatsen en wat nieuwe maakindustrie de Brooklyn Tech Triangle. We werden door een enthousiaste gebiedsmakelaar rondgeleid, die er hard aan trekt om er iets van de maken. Het recept: verbouwde industriegebouwen, wat hippe horeca, mooi uitzicht op Manhattan en imposante nieuwbouw van technische opleidingen. Intussen hadden zich ongeveer vijftig startups in het gebied gevestigd. Wat me er vooral opviel was de diepe rust, het ontbreken van mensen op straat.

Manhattan als startupwalhalla

Tech is hot in New York. In 2008 kreeg de stad harde klappen door de financiële crisis. Toenmalig burgemeester Bloomburg vond de stad te afhankelijk van de financiële sector. Terwijl de bankiers aan Wall Street derivaten zaten te bedenken, had zich rondom San Francisco een geheel nieuwe en zeer lucratieve economie ontwikkeld. Waarom speelde New York nauwelijks een rol in de ICT-revolutie? Alle innovaties in internettechnologie kwamen voort uit in garages prutsende nerds. En van dat soort techneuten had New York er te weinig. Geen wonder dus, dat de stad niet meeprofiteerde van de nieuwe economie. Wat te doen? De opkomst van Silicon Valley was nauw verbonden met de Stanford universiteit. Een winnende combi! Wat New York nodig had, was een technische universiteit. Men schreef een tender uit, die uiteindelijk gewonnen werd door een combinatie van Cornell Tech en Technion Tel Aviv.

Op dag drie van de Masterclass bekeken we de plek waar de nieuwe campus van Cornell en Technion verrijst. Een spectaculair gelegen bouwterrein op de zuidpunt van Roosevelt Island. De bouwmanager van Cornell Tech liet ons de futuristische ontwerpen zien: glas en staal, veel groen, een koffiebar als centrale ontmoetingsplek. Een suburbane droom middenin New York. Hij sloot af met een paar verrassende afbeeldingen van wat hij omschreef als het New Yorkse startupmilieu. Sinds 2008 is New York een belangrijke speler geworden in de informatietechnologie. De stad wemelt van de nieuwe techbedrijfjes. Vijfduizend zijn het er nu al. Waar ze gevestigd zijn? Voornamelijk op Manhattan, in een zone langs Broadway vanaf downtown via de Village en Chelsea ongeveer tot aan Bryant Park. De startups leggen een opvallende voorkeur aan de dag voor onderscheidende historische gebouwen.

Tech 2.0 zorgt voor kansen voor stedelijke startups

Hoe kan het dat Manhattan ineens een startupwalhalla geworden is? Sharon Zukin, met wie we de tweede dag spraken, gaf heel terloops de verklaring. New York, zo stelde ze, profiteert vooral van tech 2.0. Oftewel van het vermarkten van internettoepassingen. De stad is vanouds sterk in media, marketing en financiën. Nu de hardware er is en softwaretoepassingen makkelijk te reproduceren, gaat het in de techsector grotendeels om het ontwikkelen van nieuwe concepten en slimme toepassingen. Het New Yorkse Silicon Alley draait niet op nerds die met soldeerbouten en printplaten in de weer zijn. Ook niet op topwetenschappers in hun stofvrije labs. Het gaat om snelle jongens en meisjes die ideeën ontwikkelen om zoveel mogelijk mensen zoveel mogelijk geld uit de zak te kloppen. De core business van New York, kortom.

Tech 2.0 blijkt een sterk grootstedelijke bedrijfstak. Daarom profiteren stadscentra ineens volop mee van de interneteconomie. Daarom stikt het ook langs de Amsterdamse grachten van techstartups. Tech 2.0 wordt door beleidsmakers geassocieerd met ruige industriële gebouwen en knutselen in suburbane garages. Ten onrechte! We hebben niet langer te maken met typische nerds, maar met aalgladde marketing- en mediatypes. Die voelen zich thuis in gelikte New Yorkse bedrijfspanden, opgetrokken in Beaux Artsstijl. En in zeventiende-eeuwse grachtenpanden. Aan het Silcon Canal. Geef ze een weelderig gestuct plafond, een paar laptops, snel internet en een rijke verzameling van goede koffie voorziene ontmoetingsplekken en de nieuwe apps vliegen je om de oren.

Steden zijn gebouwd als ideeënmachine 

Een voorzichtige conclusie mijnerzijds: een technische universiteit is helemaal niet nodig om een succesvolle speler te zijn in de tech-economie. Laat de suburbane campussen hun stof- en trillingvrije labs en hun nerds. Steden vervullen een eigen rol in de nieuwe economie. Ze doen waar ze vanouds goed in zijn: het laten botsen van kennis en kunde en het ontwikkelen van nieuwe toepassingen. Het bijeenbrengen van ideeën, investeerders en de markt. Dat botsen en bijeenbrengen gebeurt in de centra van de steden. Die zijn er voor gebouwd. Zijn Cornell Tech en de Brooklyn Tech Triangle dan vergissingen? Nee hoor. Fijn om te hebben. Maar misschien niet waar we ons als Amsterdamse planners en ontwerpers op moeten blindstaren.

Meer lezen? 

Lees meer artikelen over dit onderwerp in ons dossier Startup city.