De stad wordt steeds interessanter voor buitenlandse investeerders en dat zie je terug in het stadsbeeld: meer pied-à-terres, luxe in het winkelaanbod en meer sociale woningbouw en kantoren in buitenlandse handen. Tijdens de live talkshow Stadsleven ‘Big Spenders’ sprak Thijs Kleinpaste, journalist bij de Groene Amsterdammer, een column uit over hoe onze angst over de komst van de superrijken het echte probleem maskeert: dat lagere en middelinkomens het zich niet meer kunnen veroorloven om in de stad te blijven wonen.

U moet weten—ik ben een echte Amsterdammer, deze stad zit in mijn botten. U begrijpt dus mijn grote verdriet om het feit dat ik ter wereld kwam in het lichaam van een Apeldoorner—geboren in het verkeerde lijf. Op mijn negentiende verhuisde ik eindelijk, weg uit Apeldoorn, naar Amsterdam. Het voelde als een thuiskomst.

Ik maak mij echter steeds meer zorgen over de kansen van mijn lotgenoten om in de toekomst nog een plek te vinden in deze mooie stad. Aan wie ligt dat? Aan de Russen en Chinezen, zo meldde Het Parool in de zomer. Zij kopen kapitaal vastgoed op, en drijven de prijs van de andere woningen daarmee op. De middenklasse wordt de stad uitgejaagd. Het grote doemscenario is London, waar hele straten en appartementencomplexen zo goed als leeg staan.

Londen – Foto: Doug Wheller/Flickr

Vergelijk Amsterdam met het Londen van ’90

‘Ho even’, wordt er vlug gezegd, ‘Amsterdam lijkt nog lang niet op Londen.’ De twee steden zijn volstrekt onvergelijkbaar; en dat klopt natuurlijk—Amsterdam en London zijn niet te vergelijken, dat ziet iedereen die er recent geweest is. Het punt is alleen dat Amsterdam niet met het London van nu vergeleken zou moeten worden, maar met het Londen van de jaren ’90.

De ontwikkelingen die bij ons pas halverwege de jaren ’90 op gang kwamen, waren in het Verenigd Koninkrijk al bezig sinds het begin van de jaren ’80. De regering van Margareth Thatcher begon met het zogenaamde right-to-buy. Sociale huurders mochten hun woningen kopen, en gemeenten mochten de verdwenen sociale woningen niet vervangen. Het aantal verkochte sociale woningen steeg in de jaren ’80 en ’90 enorm. In Nederland en Amsterdam kwam die beweging pas laat in de jaren ’90 op gang. We lopen dus een goede vijftien tot twintig jaar achter.

Wat gebeurde er ondertussen in het Verenigd Koninkrijk? Omdat sociale woningen sneller zijn verkocht dan dat ze werden vervangen, zijn meer huurders aangewezen op de private markt—hogere huren waren het gevolg. Een tweede gevolg was de explosie van buy-to-let constructies; kopen om te verhuren. Huisbazen kochten (sociale) woningen om ze verhuren. In een citaat: ‘Het is een fantastische investering, want je kunt eenvoudig meer bieden dan starters.’

Het effect is dat die starters vast komen te zitten op de huurmarkt. Inmiddels is het zo, met name voor jonge mensen in het Verenigd Koninkrijk, dat het aandeel woonlasten ten opzichte van het salaris sinds de jaren ’90 geweldig omhoog is gegaan. Huren, kortom, is extreem duur, maar kopen kunnen ze helemaal vergeten.

Londen – Foto: Gerald Strelter/Flickr

Superrijken zijn het symptoom, beleid gemeente is de ziekte

We zien deze dingen ook gebeuren in Amsterdam. De sociale woningvoorraad wordt door dit college verder omlaag gebracht, en de vrijgekomen sociale huurwoningen worden vervolgens opgekocht door investeerders. De prijs van een koopwoning in Amsterdam is sinds de crisis geëxplodeerd; dat ergens meer dan dertig procent boven de vraagprijs wordt geboden is eerder regel dan uitzondering.

De dienst Onderzoek, Informatie en Statistiek van de gemeente Amsterdam waarschuwt dat lagere inkomens de stad worden uitgejaagd, terwijl de grote vermogens de stad binnen komen. Kopers maken elkaar dol, en er ontstaat een opwaartse spiraal van elkaar aanstekende gekte—dat iedereen in Amsterdam wil wonen begrijp ik natuurlijk. In het Verenigd Koninkrijk gebeurt hetzelfde; Londen vreet de rest van het land op. Wat de les uit Londen zou moeten zijn is dit: als de onderklasse ergens verdwijnt, dan volgt het midden vlug erna.

De problemen op de Amsterdamse woningmarkt zijn niet de verantwoordelijkheid van rijke Chinezen of Russen. Het is de schuld van het beleid dat het College van B&W samen met het Rijk voert. Het verkopen van sociale huurwoningen gaat nog altijd door, en er wordt nog altijd gedaan alsof het feit dat steeds meer hoge inkomens naar de stad komen geen problematische keerzijde heeft. Dat is niet zo—en de weigering van het stadsbestuur om die feiten onder ogen te komen maakt het probleem erger. Amsterdam is niet het Londen van nu, het is het London van twintig jaar geleden—maar wie niets doet en afwacht ziet het London van nu vanzelf dichterbij komen.

In Het Financieele Dagblad zei Burgemeester Eberhard van der Laan dat Amsterdam niet zoals London mag worden. Als dat hem menens is, dan moet hij er met het stadsbestuur voor zorgen dat Amsterdam niet de fouten maakt van het London van 1995. Wie zich druk maakt over rijke Russen of Chinezen in de stad, maar verder niets doet, ziet wel het symptoom, maar niet de ziekte.

Meer lezen?

• Lees het stuk ‘Russen op de Herengracht’ van Thijs Kleinpaste dat 30 september verscheen in de Groene Amsterdammer hier terug
• In ons dossier ‘Stadsleven Big Spenders’ zijn meer columns en blogs te lezen over dit thema.