Waar zijn de grote verhalen, de plannen op stadsniveau en de visionairs gebleven? Op maandag 26 oktober bediscussiëren we in Stadsleven ‘Make no small plans’ topdown, bottomup en in between stadsplannen maken. Linda Vlassenrood, programmadirecteur bij het International New Town Institute, schrijft hoe tijdens de razendsnelle urbanisatie in China een top-down planning niet meer voldoet.

Verstedelijking op Shenzhen-speed

Sinds 2012 bezoek ik Shenzhen gemiddeld zo’n 6 keer per jaar. Het is een stad waarop ik nu langzamerhand grip begin te krijgen. Shenzhen is een New Town en heeft met 1980 hetzelfde geboortejaar als Almere. In schaal zijn ze echter onvergelijkbaar. Almere heeft zo’n 200.000 inwoners en is daarmee de snelst groeiende New Town in Europa. Shenzhen heeft officieus 15, 16 of zelfs 17 miljoen inwoners en staat met haar “Shenzhen speed” symbool voor de miraculeuze verstedelijking van China. Dit urbanisatieproces begint inmiddels flinke barsten te vertonen: hele nieuwe steden staan leeg en in de minder grote steden (derde rangsteden) is er sprake van een diepe crisis met faillissementen en ontslagen. In de toekomst zal de groei zich dan ook in de vier grote steden gaan concentreren: Beijing, Shanghai, Guangzhou en Shenzhen. Het betekent dat deze steden zullen moeten transformeren en verdichten, en dat kan niet meer alleen top-down gebeuren.

Ambitie te groot voor alleen top-down plannen

De afgelopen week leidde ik een workshop in deeldistrict Guangming New Town. Met een multidisciplinair team van Nederlandse experts adviseren we de lokale overheid bij hun grootschalige stedenbouwkundige ontwikkelingen. In slechts een paar dagen tijd halen we zoveel mogelijk informatie op, praten we met diverse stakeholders in het plangebied en geven we onze visie op hoe de overheid haar ambitie met de realiteit van alledag kan verbinden. Guangming New Town is een van de vier New Towns binnen de grenzen van Shenzhen: een gebied van 156 km² met ruim 1 miljoen inwoners. In Guangming New Town is aan ambitie geen gebrek. Er bestaan sinds 2007 grootse plannen voor de verdere ontwikkeling van dit stadsdeel. Guangming New Town moet vooral een groene stad worden met een upgrade van de bestaande industrie en de komst van een universiteitscampus voor 20.000 studenten. In al deze plannen ontbreekt het echter aan een duidelijke strategie en realistische ideeën over de praktische haalbaarheid. Guangming New Town en Shenzhen zijn namelijk niet op drooggelegd of maagdelijk land gepland: er is sprake van een bestaande fysieke context en een palet aan stakeholders veel breder dan de overheid alleen. De ongebreidelde ambitie kampt om die reden al meerdere jaren met een serieuze vertraging.

The city of Shenzhen. Credits: Sean_Marshall

Noodzaak tot nieuwe planmethoden

In de afgelopen jaren heb ik veel blauwdrukken voor geheel nieuwe steden, stadswijken en districten in China de revue zien passeren. Hiervan staat de ambitie zoals gezegd in schril contrast met wat er daadwerkelijk mogelijk is. Het merendeel van de blauwdrukken houdt namelijk weinig rekening met de bestaande topografie, de lokale bevolking woonachtig in de vele “urban villages” en de eigendomsrechten waardoor onderhandelingen zeer moeizaam verlopen. De overheid redeneert daarbij nog altijd dat bedrijven en inwoners de planontwikkeling vanzelf wel zullen volgen, maar het achterblijven van investeringen en de algehele vertraging in de planvorming in de buitengebieden van Shenzhen bewijzen inmiddels het tegenovergestelde. Hoe is deze impasse te doorbreken?

In het sociale domein zijn interessante bewegingen zichtbaar waarbij de lokale overheid al samen met bedrijven, ngo’s, vrijwilligersorganisaties en ondernemers sociale voorzieningen biedt. In het ruimtelijke domein gaan nu ook stemmen op om de lokale bevolking en bedrijven intensiever bij de stedenbouwkundige ontwikkelingen te gaan betrekken. Hier geen discussie over top-down versus bottom-up, maar hoe creëer je draagvlak en een werkbare business case zonder aan ambitie in te moeten leveren? Hier zijn overduidelijk nieuwe werkmodellen en overlegstructuren voor nodig. Het worden wat dat betreft razend interessante tijden in de vier grote steden!

Meer lezen?

• Klik door naar ons dossier Stadsleven ‘Make no small plans’ voor meer blogs en columns over dit onderwerp.
• Tijdens de talkshow van Stadsleven ‘Make no small plans’ op 26-10-2015 zal haar collega Michelle provoost, van het International New Town Institute, komen vertellen over succesvolle en minder succesvolle stedelijke vernieuwingsprojecten.