Op maandag 28 september onderzoeken we tijdens ‘De Gezonde Stad’ hoe onze dagelijkse leefomgeving ons ziek of juist gezonder maakt. Medisch toerisme wordt via globalisering steeds toegankelijker en betaalbaarder. Onze stagiair Max Niekus licht toe hoe medisch toerisme de gezondheidszorg verandert.

Alles voor een kortere wachttijd

Iedereen kent wel iemand die er last van heeft gehad: lange wachtlijsten in de zorg. Of het nou een kennis is die een nieuwe nier nodig of slechts een simpele controle, het lijkt wel alsof je steeds langer moet wachten op medische ingrepen. Daarom is medisch toerisme de afgelopen jaren sterk toegenomen. Medisch toerisme is het reizen naar een andere regio voor medische ingrepen, niet te verwarren met gezondheidstoerisme zoals kuuroorden in de Alpen.

Door de vergrote vraag en het makkelijke reizen is het aanbod voor medische toeristen gestegen. Waar vroeger plekken nog bepaalde ‘therapeutische eigenschappen’ moesten hebben, zoals kuuroorden in de Alpen, vind je nu overal medische zorgcentra.

Dubai Healthcare City in aanbouw in 2011

Vooral opkomende economieën en landen die zich willen profileren als innovatie-hub, investeren erg veel in specialistische voorzieningen. Zo zijn er jaarlijks 1,6 miljoen buitenlandse patiënten in Bangkok, van wie 500 duizend voor zorg komt. Ook Dubai zet hier op in met een project als Dubai Healthcare City. Dit is een belastingvrije zone van 19 miljoen vierkante meter met medische instellingen en samenwerkingen met kennisinstituten als de Harvard Medical School, om toeristen uit het Westen en het Midden-Oosten voor gespecialiseerde zorg te trekken.

In Nederland worden ook meer medische toeristen verwacht. Het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam gaf vorig jaar aan te verwachten dat er steeds meer Amerikanen voor een dotterbehandeling naar Nederland komen vanwege zijn specialisaties en innovaties op dit gebied.

Een zegen of een hel?

Medische toeristen vormen een groeiende markt voor landen die op dit fenomeen inzetten, zoals Thailand. In deze landen worden steeds meer medische klinieken gebouwd in combinatie met luxe hotelfaciliteiten, met voorzieningen voor gespecialiseerde ingrepen. Het Bumrungrad Hospital in Bangkok ontvangt bijvoorbeeld jaarlijks rond de 400.000 patiënten uit het buitenland, wat ongeveer 35% van hun omzet is.

Maar wat zijn de gevolgen van medische toerisme voor deze economieën? Uit onderzoek van de WHO blijkt dat voor de Thaise economie medisch toerisme een toegevoegde waarde van ongeveer 0,4% van het BBP genereert. Het draagt vooral bij aan de medische diensten sector en de toeristische sector. Ook zien steeds meer ondernemers en lokale overheden de voordelen in van dit fenomeen. Er komen namelijk steeds meer initiatieven voor de na-zorg en is er steeds meer subsidie beschikbaar voor zorginstellingen.

Ingang van het Bumrungrad Hospital in Bangkok

Echter zijn er ook een aantal negatieve gevolgen voor de Thaise samenleving. Jaarlijks moeten er zo’n 420.000 tot 500.000 medische ingrepen voor toeristen gedaan worden, terwijl het aantal werknemers in de zorg gelijk is gebleven. Uit datzelfde onderzoek blijkt dat er vooral een tekort aan artsen is en dat de kosten voor de Thai zelf sterk zijn toegenomen. Dit is ook het geval in andere landen in deze regio, zoals India. De instroom van medische toeristen leidt dus niet altijd tot een “win-win situatie”. Volgens de onderzoekers zouden de budgetten voor de gezondheidszorg dan ook sterk verhoogd moeten worden om aan de stijgende en sterk concurrerende buitenlandse vraag naar gezondheidszorg te voldoen.

Legaal, gezond en ethisch?

Maar wat houdt men tegen om niet vaker een medische toerist te zijn? Als de zorg beter en goedkoper is in het Midden-Oosten of Oost-Azie, waarom zou je sommige ingrepen nog hier laten volbrengen? Een vaak gehoord argument is dat men morele bezwaren heeft of bang is voor wettelijke repercussies bij terugkomst.

Een deel van de medische toeristen is namelijk een ‘wetsomzeilende’ toerist. Zij gaan naar andere landen omdat sommige procedures in hun eigen land illegaal zijn, zoals abortus, hulp bij zelfdoding, hulp bij bevruchting en stamceltherapieën. Het aantal mensen dat naar Zwitserland ging om euthanasie te plegen is bijvoorbeeld tussen 2008 en 2012 verdubbeld. Ook reist een deel van de medische toeristen om organen in het buitenland te kopen, iets wat wereldwijd illegaal is. Ook Nederlandse patiënten hebben in het buitenland organen gekocht en getransplanteerd gekregen. Georganiseerde misdaad speelt hierin een belangrijke rol, o.a. bij het transport van organen en het vinden van een arts die de operatie wil verrichten. Verschillende organisaties hebben al dit soort misdaad-netwerken opgerold, maar is het echte probleem niet gewoon het chronisch tekort aan organen in veel landen?

Operatie in Panama. Bestemming voor veel medische toeristen uit de Verenigde Staten.

Ten slotte zit je ook nog met ethische vraagstukken. Hoever kan je gaan met experimentele of riskante operaties voor kinderen? Radeloos gaan sommige ouders naar India voor dit soort operaties, terwijl gespecialiseerde dokters in Nederland andere behandelingen aanraden. Wat is verantwoord en wanneer gaat het te ver? Veel Amerikanen gaan bijvoorbeeld uit wanhoop naar India voor draagmoederschap, omdat daar speciale klinieken zijn waar jonge vrouwen contracten tekenen en een vergoeding krijgen om kunstmatig te worden geïnsemineerd. Expert op het gebied van medisch toerisme Prof. Glenn Cohen zegt daarover het volgende: “On the one hand, we have paternalistic impulses to protect people. On the other hand, for many of these people, this may be the best way they have to improve their station in life”. Wil je het systeem in stand houden door gebruik te maken van orgaan of wil je iemand helpen die blijkbaar niet meer anders kan? Het mes dat altijd van twee kanten snijdt.

Meer lezen?

Klik door naar ons dossier Stadsleven ‘De gezonde stad’ voor meer blogs en columns over dit onderwerp.