Wat is de plek van erfgoed in de stad van nu? In Stadsleven ‘Oud en Nieuw’  van 28 augustus in samenwerking met De Oude Kerk en Non-Fiction onderzoeken we wat je kan en mag doen met monumenten in de binnenstad. Jasper Visser, consultant en blogger bij Museum of the Future, stelt dat erfgoed haar waarde verliest als we het geen plek geven in het dagelijks leven van de lokale gemeenschap.

In 2006 besloot een groep jongeren in Gualtieri, Italië, om zelfstandig en zonder toestemming of financiële ondersteuning het Teatro Sociale in hun stad nieuw leven in te blazen. Drie decennia eerder sloot het theater haar deuren voor een renovatie, om nooit meer open te gaan. De jongeren misten een plek voor hun creativiteit in de stad, en waren het wachten beu. Vrijwillig knappen ze sindsdien het theater op en programmeren ze voorstellingen. De economische waarde van hun werk sinds 2011 wordt geschat op 180.000 euro. De maatschappelijke waarde is ongetwijfeld vele malen groter.

Erfgoed: geen bestemming, maar een functie

Volgens mij doen we vaak te krampachtig over ons erfgoed. Alles moet maar blijven zoals het is: museumcollecties, historische panden en zelfs iets ongrijpbaars als het karakter van het centrum van Amsterdam. Daardoor verdwijnt alles wat maar lijkt op erfgoed uit ons dagelijks leven, en verliest het z’n waarde voor de samenleving. Ik herinner me een bezoek aan het depot van een groot Amsterdams museum, waar een conservator trots een kist met daarin een kostbaar schilderij liet zien die al 30 jaar niet open is geweest. Zo’n schilderij blijft misschien behouden, maar is in het nu waardeloos voor de samenleving.

Het Rostov Kremlin

Erfgoed hou je waardevol door het een plek te geven in het dagelijks leven van de lokale gemeenschap. Dat doe je door het niet een bestemming te laten zijn, maar een functie te geven in de buurt. In Rusland sprak ik onlangs met de directrice van het Rostov Kremlin. Deze bestemming uit de Gouden Ring was iedere binding met de lokale bevolking kwijt, en bewoners stonden kritisch tegenover de door Moskou gesteunde instelling. Met speciaal voor de lokale bevolking georganiseerde avondopenstellingen, zondagmiddag cursussen en een trainingsprogramma voor rondleiders is het contact herstelt. In plaats van een afstandelijk fort, is het Rostov Kremlin nu toegankelijk erfgoed. Dit is ook goed voor de vele toeristen, die nu een vriendelijke, behulpzame lokale bevolking ontmoeten.

Weg met de Nachtwacht

Erfgoed dat een plek heeft in ons dagelijks leven dient als een platform voor nieuwe creativiteit. Het Rijksmuseum doet dit fantastisch. Sinds de heropening is het ze gelukt grote delen van de collectie opnieuw waardevol te maken in het dagelijks leven van mensen. De Rijksstudio Award viert deze ontwikkeling en verdient het op grote schaal gekopieerd te worden door andere instellingen.

Commandantswoning Westerbork onder glazen stolp

Op het hoogtepunt van de financiële crisis herinnerde iemand (ik meen Bas Haring) op het jaarlijkse museumcongres ons er aan dat we ooit de Nachtwacht wegdoen. “Die hebben we nu wel lang genoeg bewaard.” Een verfrissende gedachte. Geen glazen stolp over ons erfgoed, zoals letterlijk gebeurd is met de commandantswoning van Westerbork. Een ondernemende samenleving gebruikt zijn erfgoed juist als een beginpunt voor nieuwe creativiteit, waardoor het erfgoed duurzaam waardevol is voor iedereen. Op de planeet Mercurius, waar alle kraters vernoemd worden naar beroemde kunstenaars, schrijvers en artiesten, hebben de grootste kraters nog geen naam (de grootste wel vernoemde krater heet Rembrandt). De grootste kunstenaars, is de gedachte, komen nog.

Meer lezen?

Klik door naar ons dossier Stadsleven ‘Oud en Nieuw’ voor meer blogs en columns over dit onderwerp.