In Stadsleven ‘Show me the money’ onderzoeken we de geldstromen in de stad. De deeleconomie, waarbij particulieren hun bezittingen zoals hun huis, auto of maaltijd te koop aanbieden, is steeds vaker in het nieuws. Maar wat zijn nou exact de gevolgen van het delen van goederen en biedt dit daadwerkelijk een alternatieve economie of is dit systeem zich langzaam weer naar ons traditionele commerciële model aan het bewegen? Door: Max Niekus

Sharing economy Amsterdam

Amsterdam is sinds kort de eerste stad in Europa met gemeentelijk beleid voor de deeleconomie . De stad is daar erg trots op, zo blijkt uit de aankondinging op de site van de gemeente. Maar wat houdt een deeleconomie precies in? En laat het gemeentebestuur zich niet meesleuren door de enorme hype die er de afgelopen twee jaar is ontstaan rond dit fenomeen? Is het overhoop gooien van de bestaande markten het waard, of zal dat op lange termijn een slecht idee blijken?

Credits: Lynn Friedman

De bekendste voorbeelden van de deeleconomie op dit moment AirBNB en Uber, waarbij men spotgoedkoop gebruik kan maken van elkaars goederen. De deeleconomie is in de kern een sociaaleconomisch systeem, waarin creatie, productie, distributie, handel en consumptie gezamenlijk en gedeeld verloopt. Het welslagen van de deeleconomie is afhankelijk van samenwerking om zo efficiënt mogelijk elkaars kennis, goederen en diensten te kunnen uitwisselen.

Vercommercialisering deeleconomie

Maar zoals in elk bestaand economisch systeem, proberen sommigen de zwakkere kanten ervan te exploiteren. Terwijl de deeleconomie suggereert dat consumenten belangeloos hun goederen voor collectief gebruik beschikbaar stellen, wordt die in werkelijkheid steeds commerciëler. Professionele actoren nemen een steeds groter deel van de markt over doordat consumenten weinig tijd, kennis en middelen hebben om hun goederen te vermarkten. Hierdoor zullen er steeds meer tussenpersonen opstaan die een graantje willen meepikken. Volgens onderzoek van reis-site Skift wordt meer dan 30 procent van het AirBNB-aanbod beheerd door eigenaars met meerdere panden. Uiteindelijk zal de deeleconomie nauwelijks meer te onderscheiden zijn van het huidige systeem.

Momenteel bepalen beleidsdiscussies rond wetmatigheid, eerlijkheid en veiligheid dan ook het gesprek over de deeleconomie in steden. Sommigen willen via wet- en regelgeving meer ruimte geven aan dit soort initiatieven, anderen claimen dat bestaande regelgeving, zoals taxi- en hotelvergunningen, veiligheid en kwaliteit garanderen, zodat op de lange termijn deze diensten nog degelijk functioneren. Ook kunnen professionele deelplatforms snel te dominant worden, waardoor economische en maatschappelijke belangen in het gedrang komen. Wie en hoe moeten platform kunnen gebruiken? Gesloten platforms kunnen de toegang belemmeren voor andere bedrijven en maatschappelijke initiatieven.

Disruptive innovation?

Nog een bijkomend nadeel is dat de deeleconomie vaak opereert ‘onder de radar’ en zich onttrekt aan bestaande regelgeving, zoals belasting en vergunningen. Zo heeft de stad New York AirBNB voor de rechter gedaagd om toeristenbelasting te innen. Taxi-app Uber is inmiddels verboden in Brussel, Berlijn en Hamburg, volgens de gemeentebesturen omdat die de banen van tienduizenden taxichauffeurs bedreigt. Beide zijn voorbeelden van “disruptive innovation” die de markten op hun kop zetten en autoriteiten dwingen om op te treden.

Anti-Uber protest in Londen. Credits: DAVID HOLT

Ongetwijfeld kan de deeleconomie een belangrijke bijdrage leveren aan een gezonde werking van de economie en verhoging van productiviteit. Er is echter steeds meer kritiek op de onvoorziene, ongewenste effecten zoals monopolievorming van platforms, schendingen van privacy, uitbuiting van arbeid en oneerlijke concurrentie. Daarom zou de gemeente Amsterdam eerst nog eens goed moeten afwegen in hoeverre zij deze vorm van de deeleconomie moet steunen.

Meer lezen?

Klik door naar ons dossier ‘Stadsleven ‘Show me the money’ voor meer blogs en columns over dit onderwerp.