In Stadsleven ‘Show me the money’ onderzoeken we de geldstromen in de stad. Femke Groothuis, voorzitter van het Ex’tax project, pleit voor het belasten van grondstoffen in plaats van arbeid waardoor de mogelijkheid tot een heel andere soort economie ontstaat: maatwerk volgens de menselijke maat in plaats van massaconsumptie. 

Wat hebben een school, een kapsalon, een restaurant, een revalidatiecentrum en een designbureau met elkaar gemeen? Allemaal hebben zij als grootste kostenpost: hun loonkosten. Belastingen en sociale premies maken het inzetten van mensenwerk duur. In Nederland komt het grootste deel van alle belastinginkomsten (maar liefst 58%) uit arbeid.

Niet zo vreemd dus, dat ondernemers en organisaties naar manieren zoeken om het werk met zo weinig mogelijk mensen te doen. Dat betekent in de praktijk: minder bediening op een terras. Minder arbeidsintensieve, ambachtelijke produkten. Minder tijd per patiënt. En zo weinig mogelijk aandacht per kind in een klas. In elke sector wordt voortdurend gezocht naar efficiëntie, en manieren om de loonsom te verlagen. En dan komen mensen op straat te staan; één op de tien Amsterdammers is inmiddels werkloos.

Goudmijn aan mensen

In de stad zijn ‘human resources’ (talenten en capaciteiten) dus in overvloed aanwezig. Zou het niet veel slimmer zijn om die goudmijn aan capaciteiten ook daadwerkelijk in te zetten voor welvaart, groei en welzijn? Omdat belastingen zo’n grote invloed hebben op de economie stellen wij voor om de lasten op arbeid serieus te verlagen, en dat te financieren met hogere belastingen op het gebruik van natuurlijke hulpbronnen, die in de consumptiemaatschappij juist uitgeput worden. De afgelopen jaren heeft The Ex’tax Project in kaart gebracht hoe dat kan werken. Het rapport New era. New plan vertelt het hele verhaal, maar hier in het kort:

De Nederlandse welvaart leunt zwaar op natuurlijke hulpbronnen zoals water, olie, metalen en mineralen. Het gebruik van deze resources is in ons land niet of nauwelijks belast; maar 9% van het overheidsbudget bestaat uit groene belastingen. Vervuiling en verspilling zijn grotendeels belastingvrij, terwijl luchtvervuiling, klimaatverandering en conflicten over grondstoffen de verhoudingen in de wereld steeds meer op scherp zetten.

Belasten van grondstof in plaats van arbeid

Het verschuiven van belastingen van arbeid naar natuurlijke hulpbronnen maakt het mogelijk om over te schakelen op een ‘circulaire’ economie. Zo’n economie brengt grondstoffen in een gesloten systeem, zodat zo weinig mogelijk verlies plaats vindt. Dat betekent: slimmer materialen hergebruiken (oftewel ‘urban mining’), meer spullen repareren en modificeren voordat ze bij het vuilnis gaan, en veel innovatie. En guess what? Die activiteiten zijn nou juist arbeidsintensief.

In een inclusieve, circulaire economie zijn niet grondstoffen maar mensen de belangrijkste basis voor groei. Mankracht, vakmanschap en creativiteit worden volop ingezet en natuurlijke hulpbronnen juist gespaard. Elk mens heeft talenten. En zeker voor een stad is het de kunst om de talenten van haar inwoners zo goed mogelijk in te zetten voor groei, welzijn en welvaart.

Van massaconsumptie naar maatwerk

Om dat te bereiken is stap één: de lasten op arbeid verschuiven naar vervuiling en consumptie. In de praktijk wordt het dan duurder om een nieuwe tv te kopen, maar je oude laten repareren wordt goedkoper. Het wordt duurder om een nieuwe keuken te kopen, maar je oude keukenkastjes upgraden wordt goedkoper. En ga zo maar door; persoonlijke aandacht kan veel meer centraal komen te staan. Dus: meer leraren voor de klas en meer handen aan het bed. Ons consumptiepatroon zal dan verschuiven van massaconsumptie naar meer maatwerkproducten en persoonlijke dienstverlening. Ook de kunsten zullen floreren in dit systeem, want ook die zijn arbeidsintensief.

Deze belastingverschuiving noemen we Ex’tax, naar de visionaire ondernemer Eckart Wintzen. ‘Eck z’n tax’ kan ons leven veranderen. Zeker in de stad; waar grondstoffen schaars zijn en mensen in overvloed.

Meer lezen?

Klik door naar ons dossier ‘Stadsleven ‘Show me the money’ voor meer blogs en columns over dit onderwerp.