Stadsleven ‘After Dark’ onderzoekt de stad bij nacht. De nacht kent ook schaduwkanten: overlast en onveiligheid in het uitgaansleven. Hoe pak je dit aan zonder een vrije sfeer te verliezen? Irina van Aalst, assistant professor Stadsgeografie aan de Universiteit Utrecht, schreef een column over haar onderzoek naar stadsnachtwachten.

Hoe houd je de nacht gezellig?

Als de nacht valt, verandert de stad: een ander ritme, ander licht, andere geluiden en andere omgangsvormen. Binnensteden transformeren tot bruisende uitgaanscentra. Stadsbestuurders richten steeds meer de aandacht op deze bloeiende nachteconomie, maar worstelen tevens met het bedwingen van de nachtelijke excessen. Hoe houden we het gezellig? Sinds de deïndustrialisatie en de daarmee samenhangende veranderingen in de economische basis van steden, richten stadsbestuurders steeds meer de aandacht op consumptie en vrijetijdsbesteding, vooral ook tijdens de nachtelijke uurtjes. Dj’s, dance-festivals en organisatiebureaus zetten gezamenlijk tegenwoordig meer dan een half miljard per jaar om. Daarnaast is er steeds vaker sprake van pop-up horeca: tijdelijke clubs op onverwachte plekken in de stad die het reguliere aanbod aanvullen en bijdragen aan een florerende nachteconomie

Schaduwkanten van de nacht

Maar het blijft niet altijd gezellig. Er gebeuren in de nacht ook dingen die het daglicht niet kunnen verdragen zoals bedreigingen, vernielingen en overmatig drank- en drugsgebruik. Daarnaast neemt het aantal klachten over geluidsoverlast van horeca door omwonenden de laatste jaren enorm toe. De cijfers die de economische meerwaarde van de nachteconomie benadrukken staan in groot contrast met deze excessen gepaard met de overwegend negatieve berichtgeving over de stedelijke nacht. Jongeren zouden zich massaal in een coma zuipen en uitgaan gerelateerde overlast en geweld zouden schrikbarend toenemen.

Credits: GVB Verbindt

Dit soort uitbarstingen van geweld gebeurden altijd al in uitgaansgebieden maar tegenwoordig zijn ze eerder en vaker algemeen bekend omdat ze vastgelegd worden door beveiligingscamera’s. Bovendien worden de beelden uitvoerig gedeeld via sociale media door zowel de politie als door bezorgde en verontruste burgers of ouders. Om van de nachteconomie een succes te maken, zien veel stadsbestuurders en politici zich gedwongen de schaduwkanten van de nacht te bedwingen. Daarbij wordt ingezet op regulering en toezicht: meer politie, uitsmijters en cameratoezicht. Hoe effectief zijn al deze maatregelen eigenlijk?

Op onderzoek in de nacht

Onder de titel Surveillance in Urban Nightscapes (Sociale Geografie, Universiteit Utrecht) zijn afgelopen 4 jaar de ervaringen van het uitgaanspubliek, ondernemers en clubeigenaren evenals die van toezichthouders zoals politie, uitsmijters en operators in kaart gebracht met behulp van kwantitatieve – (survey) en kwalitatieve onderzoeksmethoden (observaties, interviews, focusgroepen). Uit het onderzoek blijkt dat de inzet van politie niet altijd een groter veiligheidsgevoel oplevert. Sterker nog, agenten (te paard, uitgerust met honden of in busjes) kunnen het nachtelijke publiek dat zich vaak van geen gevaar bewust is, juist alarmeren en de sfeer verpesten.

Stadsnachtwachten

Een vriendelijkere vorm van toezicht zijn politieagenten te voet of per fiets, die zich onder het uitgaanspubliek mengen. Deze verstoren het veiligheidsgevoel minder dan wanneer de agenten bijvoorbeeld te paard zitten. In Utrecht zijn deze wandelende en fietsende agenten al regelmatig te zien in het nachtelijk straatbeeld. Rotterdam werkt met horeca-stewards: jongeren die andere jongeren aanspreken zodra er een ruzie ontstaat en die er vaak in slagen escalatie te voorkomen.

Credits: Nathan Rupert

Ook de camera’s die nu al op veel plekken in uitgaanscentra hangen, worden als een effectieve en vriendelijk vorm van toezicht ervaren. Hoewel het merendeel van de ondervraagden zich nauwelijks bewust is van de aanwezigheid van camera’s, geven ze aan het als prettig te ervaren dat de beelden realtime worden afgelezen in een controlekamer, zodat politieversterking kan worden ingeroepen als het echt nodig is. Verder kunnen ook particuliere beveiligers en horeca-ondernemers als de ‘ogen en oren’ van de politie fungeren. Eindhoven heeft hiermee bij het uitgaansgebied Stratumseind goede ervaringen mee. Voor een vrolijk, veilig en economisch gezond uitgaansleven is een positieve aanpak gericht op een goede sfeer effectiever dan machtsvertoon en ‘meer blauw op straat’. Samenwerking tussen ondernemers, politie en particuliere beveiligers in combinatie met cameratoezicht maakt zo’n aanpak mogelijk. Laat de nacht maar komen.

Meer lezen?

Klik door naar ons dossier ‘Stadsleven ‘After Dark’ voor meer blogs en columns over dit onderwerp. Op www.stadsnachtwacht.nl is meer informatie over het onderzoek te vinden.