Verhalen creëren de stad – Interview Sjoerd ter Borg

februari 17, 2015 / 2871 views

Communicatiebureau Vandejong sprak met onze spreker Sjoerd ter Borg over Stadsleven ‘StadsTaal‘.

“Verhalen creëren een oneindigheid aan mogelijkheden om een stuk stad te ervaren.” Sjoerd ter Borg van Uitgeverij van Leegstand vertelt maandag 23 februari over zijn project Het land binnen de muren.

foto_sjoerd_ter_borg.1000x0

WIE BEN JE EN WAT DOE JE?
Mijn naam is Sjoerd ter Borg en ik ben ontwerper. Ik gebruik ontwerp om op alternatieve wijze onderzoek te doen naar maatschappelijke thema’s. Of het nu gaat om stadsontwikkeling of om ingewikkelde processen binnen het hoger onderwijs, de verbeelding moet een grotere rol krijgen bij het analyseren en vormen van beleid. De manier waarop ik ontwerp benader komt eigenlijk door mijn achtergrond: ik heb eerst Politicologie gestudeerd en behaalde later een master op de kunstacademie (het Sandberg instituut). De wisselwerking tussen de twee vakgebieden trekt mij aan.

MET ‘DE UITGEVERIJ VAN LEEGSTAND’ GEEF JE NIEUWE VERHALEN AAN LEEGSTAANDE GEBOUWEN. KUN JE DIT UITLEGGEN?
In het voorjaar van 2013 zette ik schrijvers in als leegstandbeheerders in bijzondere leegstaande publieke werken in Amsterdam, waaronder brugwachtershuisjes, een seinhuisje, maar ook de atoombunker onder het Weesperplein. Panden die jarenlang leegstonden kregen nu een tijdelijke invulling. Daarnaast gaven de schrijvers met hun verhalen een nieuwe betekenis aan deze plekken. Wanneer je aan een architect vraagt iets te doen met een leegstaand pand dan komt die met een maquette, een ondernemer komt met een businessplan, maar mijn Uitgeverij van Leegstand komt met verhalen die op een geheel eigen manier richting geven aan de toekomst.

HOE VORMT HET VERHAAL VAN EEN SCHRIJVER HET STARTPUNT VAN EEN BESTEMMINGSPLAN?
Verhalen creëren een oneindigheid aan mogelijkheden om een stuk stad te ervaren. Ze laten je voelen wat er is, wat er is geweest en wat er zou kunnen zijn. Alles kan. De fictieve wereld zorgt ervoor dat je na het lezen nooit meer op dezelfde manier naar een plek kijkt. Het legt bepaalde dingen bloot die je anders niet ziet. Het laat de potentie van een plek zien, ook al is het verzonnen.

Het idee is ontstaan doordat ik voelde dat er meer mogelijk moest zijn dan wat leegstandbeheerders op dit moment doen. Ik interviewde de bazen van die organisaties voor mijn scriptie en die zeggen heel resoluut: “een leegstandbeheerder is geen ontwikkelaar, het is geen plannenmaker”. Misschien niet letterlijk nee, maar toen ik meer las over de relatie tussen literatuur en architectuur viel het kwartje. Er moest meer mogelijk zijn.

ONLANGS HEB JE VIJF JONGE SCHRIJVERS GEVRAAGD OM HET MARINETERREIN TOT LEVEN TE WEKKEN. WAAROM DEZE PLEK?
Het Marineterrein in Amsterdam is honderden jaren afgesloten geweest van de rest van de stad. Het is de plek waar honderden oorlogsschepen zijn gebouwd, Vincent van Gogh een jaar woonde, Ayaan Hirsi Ali onderdook, maar ook de plek waar nog jaarlijks duizenden jongens en meisjes komen voor de selectieprocedures van Defensie. Het terrein staat niet leeg, maar vanaf dit jaar wordt het langzaam herontwikkeld en dat is heel bijzonder. Wat gaan we doen met dit stuk stad? Juist nu moeten we nadenken over wat er zich allemaal heeft afgespeeld, maar ook wat er mogelijk is. Schrijvers dragen op een geheel eigenzinnige manier bij aan deze ontwikkeling.

HOE ZIET DEZE (NOG ONBESTEMDE) PLEK ERUIT DOOR DE PEN VAN DE SCHRIJVER?
Dat is heel verschillend per verhaal, al laten ze zich allemaal inspireren door het terrein of de geschiedenis ervan. Allard Schröder schreef over een personage dat tijdens de bezetting van het Marineterrein in de Tweede Wereldoorlog stiekem op het dak van een werfgebouw klom. Na het lezen van zijn verhaal zijn we zoveel mogelijk daken van het terrein opgegaan. We zijn erachter gekomen dat er een enorme potentie zit in het aantal grote platte daken op het terrein. Dit soort aspecten hebben we op de website Het land binnen de muren in kaart gebracht. Het kan enorm je eigen verbeeldingskracht stimuleren, zoals het in het verhaal van Niña Weijers: “Er gaan geruchten, fluisterde ik richting mijn buik, dat het land kernwapens bezit, maar niemand weet het zeker. Er komt niemand binnen en er gaat niemand weg. Dit land, zei ik, bestaat alleen binnen zijn muren, de rest is speculatie.”

WELKE VANZELFSPREKENDHEDEN ZOU JE WILLEN AANPAKKEN?
Wanneer je haute couture maakt in Parijs doet het er niet toe of een kledingstuk praktisch of makkelijk toepasbaar is. Wel kan het ontwerp het modebeeld op straat beïnvloeden of andere ontwerpers inspireren op de manier hoe zij kleding maken. Dit is precies wat ik wil bereiken bij beleidsvraagstukken. Vaak is er alleen aandacht voor het praktische en het oppervlakkige. Dit zorgt er voor dat we als samenleving veel mogelijkheden over het hoofd zien en verbindingen missen. In mijn projecten probeer ik de verbeelding op te roepen, want deze heeft wel degelijk invloed op thema’s die normaal alleen in het hoofd van een ambtenaar afspelen.

Meer lezen?

Klik door naar ons dossier ‘Stadsleven ‘StadsTaal’ voor meer blogs en columns over dit onderwerp.