In Stadsleven ‘StadsTaal’ bekijken we de stad door de bril van taal. De publieke ruimte stroomt over van de taal in de reclame die in talloze vormen op de straat opduikt en zich ongewenst aan je opdringt. Is de stad vrij te maken van deze informatievervuiling en wat zou er voor in de plaats kunnen komen?
Door: Sanne van der Beek
Stadstaal; je wordt er niet alleen mee geconfronteerd in gesproken woord, maar ook in het straatbeeld loop je, soms letterlijk, genoeg taaluitingen tegen het lijf in de vorm van de vele reclames, logo’s, uithangborden en posters. Een gegeven dat op humoristische wijze weergegeven wordt door de film Logorama die bestaat uit meer dan 2500 hedendaagse en historische logo’s en mascottes die personages, locaties, voertuigen ed vormen. Het spannende verhaal in een virtueel Los Angeles onderzoekt hoe zeer reclameuitingen de openbare ruimte tekenen.
Bewaak je aandacht
Malcolm McCullough, hoogleraar architectuur aan het Taubman College for Architecture and Urban Planning, ziet dergelijke ‘ambient informatie’ als een aanslag op onze aandacht. In zijn boek ‘Ambient commons. Attention in the Age of Embodied Information’ pleit hij voor ‘information environmentalism’. Op dezelfde activistische manier als waarop we nu ons milieu beschermen, zouden we ook onze aandacht moeten beschermen. Een opdracht die niet alleen bij planologen, architecten en politici ligt, maar ook bij onszelf vindt McCullough.
Verbod op reclame in openbare ruimte
De stad São Paulo richt zich al sinds 2007 tegen informatievervuiling. Advertenties in de openbare ruimte zijn verboden. Geen posters. Geen flyers. Geen advertenties in de bus, trein of taxi. De meer dan 8000 reclame-uitingen zijn op systematische wijze verwijderd door de overheid. Zelfs advertentiemogelijkheden in de etalages van winkels kennen strenge beperkingen. De zogenaamde ‘Clean City’ wet is door de schrijver Roberto Pompeu de Toledo onthaald als “a rare victory of the public interest over private, of order over disorder, aesthetics over ugliness, of cleanliness over trash”. Met het verwijderen van de vele reclame-uitingen die de stad kende komt er een nieuwe stad tevoorschijn.
Fotograaf Tony de Marco die het proces uitgebreid vast heeft gelegd in een foto-serie ‘São Paulo. No Logo’ stelt:
“Last week, on my way to work, I ‘discovered’ a house. It had been covered by a big billboard for years so I never even knew what it looked like. The removal of the posters has revealed an architecture that we must learn to be proud of, instead of hiding.”
São Paulo is niet de eerste stad die advertentie in publieke ruimte verbiedt. Vermont strijdt al sinds 1968 voor een advertentievrije publieke ruimte en ook Alaska, Hawaii en Maine hebben wetten tegen ‘outdoor advertising that is imposed on city residents without their consent or any benefits to their neighbourhoods.’ Tegenstanders wijzen erop dat de typografische tekens van veelal kleine bedrijven ook belangrijke waarde hebben voor het culturele erfgoed van de stad. De bedrijven in São Paulo hebben zich inmiddels aangepast. Met guerilla marketing en social media campagnes vinden ze nieuwe wegen naar hun publiek.
Caravaggio naast de seksshop: kunst als vervanger van reclame
Ook vanuit de culturele wereld gaan er stemmen op om de vervuiling van de publieke ruimte met reclameuitingen aan banden te leggen. Zo ontwikkelde het digitale kunstcollectief ‘The Heavy Projects’ bijvoorbeeld vorig jaar de NO AD app die je in staat stelt om kunstwerken over advertenties heen te projecteren en zo de metro in New York tot je persoonlijke expositieruimte om te vormen. 50 kunstenaars, inclusief bekende namen als Keith Haring, doen mee aan het digitale kunstproject.
Ook de Nederlandse ondernemer Justus Bruns stelde zichzelf de vraag: ‘Wat als we de grootste advertentieruimte van de wereld, Times Square in New York, omvormen tot de grootste advertentieruimte ter wereld? Zijn Times Square to Art Square heeft de ambitie om een maand lang alle advertenties te veranderen in inspirerende kunst.
Welk effect daarmee bereikt kan worden was in 2007 al in Londen te ervaren waar voor 12 weken gedurende de zomer de stad door de National Gallery tot galerie werd omgevormd. 45 van de meest bekende werken uit de National Gallery waren op levensgroot formaat, compleet met lijst en informatiebordjes door de stad te vinden. Zo kon je je bier drinken op een terrasje op Frith Street naast Van Goghs ‘Zonnebloemen’, en was Caravaggio’s ‘Salome Receives the Head of John the Baptist’ naast een seksshop in Shoho te vinden.
Meer lezen?
- Klik door naar ons dossier‘Stadsleven ‘StadsTaal’ voor meer blogs en columns over dit onderwerp.