“Er moet niet alleen ontworpen worden vanuit efficiënte, maar meer vanuit het gebruik!” Bas Liesker van heren 5 architecten presenteert maandag 26 januari in Stadsleven de bevindingen van zijn ontwerpstudie naar het ideale EensGezinsAppartement.

WIE BEN JE EN WAT DOE JE?

Mijn naam is Bas Liesker en ik ben partner bij heren 5 architecten. Bij heren 5 verschilt de architectuur van de projecten, maar ze hebben altijd dezelfde insteek: we worden enthousiast als we in de huid kunnen kruipen van gebruikers. Daar kwamen we achter toen we een boek maakten voor ons tienjarig bestaan. Het boek moest gaan over de rode draad in ons werk en we ontdekten in reflectiemomenten dat die rode draad de gebruiker was. Daaruit is het boek ‘Thuis’ ontstaan. We enquêteerden alle bewoners waarvoor we ooit een huis ontwierpen en hebben zeven mensen daarvan geportretteerd. Zij vertelden over hoe ze woonden in onze woningen en of hun verwachtingen waargemaakt werden – enorm interessant! We kregen zo’n energie van het maken van dat boek, dat we besloten vaker onderzoek te doen naar gebruikers.

IN DE ONTWERPSTUDIE ‘HET ALLEDAAGSE GEZIN IN DE STAD’ HEB JE GEZOCHT NAAR MANIEREN OM GEZINNEN IN DE STAD TE HOUDEN. HOE ONTSTOND JULLIE STUDIE?

We kwamen erachter dat gezinnen massaal de stad verlaten omdat ze geen geschikte woning kunnen vinden, terwijl ze hier wel willen blijven wonen. Het is belangrijk om gezinnen hier te houden omdat ze functioneren als het cement tussen de stenen van de stad. Ouders en kinderen maken veel gebruik van voorzieningen en op het moment dat gezinnen verdwijnen, verdwijnen die voorzieningen en daarmee ook een groot deel van de stadseconomie. De zoektocht naar een oplossing voor dit probleem was gestart, maar waar we moesten beginnen wisten we niet. Totdat we een scène zagen uit de film Una Giornata Particolare, waarin Sophia Loren haar kinderen wakker maakt. Terwijl ze door het huis loopt, loopt ze niet één keer door zo’n smal gangetje dat zo karakteristiek is voor onze Nederlandse appartementen. Naar aanleiding van dat fragment vroegen we onze stagiaires, allemaal afkomstig uit landen rondom de Middellandse Zee, om een mental map te tekenen van het huis waarin ze zijn opgegroeid. En verdomd: een meisje uit Genua tekende een plattegrond die exact leek op het appartement uit de film. We zagen dat de keuken het kloppende hart was, daar werd gegeten en schopten ze ruzie. De grootste kamer, waar bijvoorbeeld de televisie stond, gebruikten ze daarentegen niet. Dit vormden interessante uitgangspunten voor ons verdere onderzoek.

HET ONDERZOEK NAAR IDEALE EENGEZINSAPPARTEMENTEN IS GEBUNDELD IN HET BOEK ‘NESTELEN IN DE STAD’. WAT KUN JE UIT DIT ONDERZOEK CONCLUDEREN?

Het belangrijkste dat we ontdekt hebben is dat het appartement moet beschikken over meer en kleinere kamers. Privacy is een universele waarde en daarom is het belangrijk dat een woning een privé en publiek domein bezit. Daarnaast concluderen we dat architecten de traditie van goede plattegronden maken een beetje zijn kwijtgeraakt, door de opkomst van Vinex bouw maken we standaardproducten. Er is een tijd een discussie geweest over retroarchitectuur, terwijl we ons veel meer moeten bezighouden met retroplattegronden. Kijk eens naar de waarde van die plattegronden van vroeger, met een kamer en suite en een kleine vestibule waar het toilet op uitkomt!

HOE ZIT HET MET DE WOONOMGEVING VAN GEZINNEN IN DE STAD?

We onderzochten ook welke rondjes het gezin maakt en hoe ze hun directe omgeving gebruiken. Het is vooral belangrijk dat kinderen makkelijk naar buiten kunnen om te kunnen spelen. De meest ideale omgeving is een verborgen woonomgeving die autoluw is. Zo hebben we gekeken naar het Funenpark in Amsterdam Oost, een wijkje dat bestaat uit een aantal grote woningen die in een parkje staan. De bewoners hebben geen tuin maar een vlonder van twee meter diep. Kinderen kunnen zo naar buiten hollen en met elkaar spelen zonder dat ze onder een auto terecht komen.

WELKE INVLOED HEEFT DIT OP HET WONEN IN DE STAD?

Er wordt anders gekeken naar hoe je een appartement moet inrichten. Vroeger moest een appartement heel functioneel en effectief zijn, nu hebben we veel meer informatie over hoe gezinnen woningen werkelijk gebruiken. Dit leidt ertoe dat je bijvoorbeeld woningen maakt met bredere gangen die niet alleen geschikt is om doorheen te lopen, maar ook plaats biedt aan de racebaan of de poppenkast. Gelukkig zien we dat opdrachtgevers onze studie oppikken. Op dit moment zijn we bezig om de ideale EensGezinsAppartementen in uitvoering te brengen in het Overtoomse Veld. En onlangs hebben we in Haarlem een project gedaan waar een binnentuin aan vastzat. Dat konden we realiseren omdat we aangetoond hebben dat kinderen beter opgroeien in autoluwe wijken.

WELKE VANZELFSPREKENDHEDEN ZOU JE WILLEN AANPAKKEN?

Een appartement hoeft niet per se 7,5 meter breed te zijn. Dit is zo’n pur sang maat die gebaseerd is op het feit dat er precies een berging onder de woning past, en ik vind dat we niet meer alleen vanuit de effiëntie moeten ontwerpen, maar meer vanuit het gebruik. Als we aan een appartement denken, moeten we niet denken aan één product maar aan meerdere interpretaties daarvan. Het is een flexibel product dat moet kunnen meegroeien met het gezin.