In ‘De Stad door Andere Ogen’ dagen bijzondere kijkers, denkers of kunstenaars ons beeld van de stad uit. Marleen Stikker, directeur van Waag Society, vraagt zich af: Als de stad straks data geworden is, wie is daar dan de eigenaar van?

De Smart City competitie

Tussen Kerst en Nieuwjaar vindt de grootste hackers conferentie ter wereld plaats. Eenendertig jaar geleden begon de Chaos Computer Conference met een klein gezelschap in een kraakpand. Nu barst het Hamburgse congrescentrum uit zijn voegen met ruim tienduizend mensen. Tot voor kort werd het gezien als een bijeenkomst van paranoïde nerds die een verbeten strijd voerden met vermeende spionnen in dienst van multinationals en regeringen. Naar nu blijkt waren de conspiratie theorieën volstrekt ontoereikend. De door Snowden gelekte documenten geven blijk van de ongebreidelde informatiehonger van de NSA en de doortastendheid waarmee ze de afgelopen decennia in alle mogelijke lagen van technologie is geïnfiltreerd. De NSA citeert in een van haar strategiedocumenten de 17e eeuwse astronoom Galileo: ‘Count what is countable, measure what is measurable and make measurable that which cannot be measured’.

Het is niet alleen de NSA die alles wil meten. Ook voor steden is meten het nieuwe paradigma. Onder de noemer van ‘smart cities’ concurreren steden met elkaar bij het in kaart brengen van het metabolisme van de stad. Door de stad tot in alle haarvaten uit te rusten met sensors kan data over afvalstromen, waterhuishouding, CO2 uitstoot en het gedrag van mensen en verkeer worden verzameld. Met deze big data kunnen, is de gedachte, alle grootstedelijke vraagstukken worden opgelost: duurzaamheid, mobiliteit, gezondheid, veiligheid. Het geloof dat wetenschap, politiek en bedrijfsleven voortdrijft in deze ‘smart’ competitie is dat door alle processen van het leven te vertalen naar data, we de problematiek van megasteden beheersbaar maken. Op de smart city beurzen buitelen de city dashboards je om de oren.

If you can’t open it, you don’t own it

De vraag wordt steeds pregnanter wie de data en de algoritmes van de slimme stad ontwerpt en wat de vooronderstellingen daarbij zijn. Data is per definitie een interpretatie van de werkelijkheid. Om conclusies uit data te kunnen trekken zijn algoritmes nodig die verbanden legt tussen data. Dat levert een tweede interpretatie van de werkelijkheid op. We hebben het dus over een data-abstractie die politici informeert over het wel en wee van de eigen stad. Dat kan relevante informatie opleveren, maar roept ook veel vragen op: wie zit er achter de knoppen? Wat zijn de vooronderstellingen van de engineers en software ontwikkelaars ? Is een smart city oplossing uit Korea ook een oplossing voor Amsterdam? Het zijn vragen die vooralsnog onbeantwoord worden. In het smart city discours is het niet gewenst om de objectiviteit van data te bevragen. Laat staan dat het gebruik is om open source en open hardware te leveren. De sensorplatfora, datamodellen en dashboards die door het bedrijfsleven worden geïnstalleerd zijn, op een enkele uitzondering na, gesloten. Daardoor is het niet mogelijk de ‘if-then’ structuur te achterhalen, de onderliggende instructies die normerend zijn.

Als we het hackers motto ‘if you can’t open it, you don’t own it’ serieus nemen, dan zou geen enkele bestuurder de sleutel uit handen mogen geven van de ‘slimme’ stad. In tegendeel; hij zou verplicht moeten stellen dat alle technologische systemen die in de stad geïmplementeerd worden open en ‘leesbaar’ zijn. Want wie is anders straks de eigenaar van de slimme stad? Wie runt het operating systeem ? De aanwezigen op de Chaos Computer Conference hebben het antwoord: multinationals en de NSA. De vraag is dan wie wie te slim af is.

Meer lezen?

Klik door naar ons dossier ‘Stadsleven ‘De Stad door Andere Ogen‘ voor meer columns van bijzondere kijkers die je idee van wat de stad is uitdagen.