In ‘De Stad door Andere Ogen’ dagen bijzondere kijkers, denkers of kunstenaars ons beeld van de stad uit. Koert van Mensvoort, oprichter en bedenker van het Next Nature Network schrijft over hoe de stad onze natuurlijke habitat is geworden en welke invloed dit op ons heeft.
Wanneer we spreken over stad en natuur, gaat het meestal over een vos die de bebouwde kom binnenwandelt, zelf gegroeide tomaatjes op je balkon, of ganzen boven een landingsbaan. Veel minder vaak gaat het over de stad als natuur. Nu dan, sinds 2007 woont meer dan de helft van de wereldbevolking in stedelijke gebieden. Deze tendens lijkt zich naar de toekomst toe alleen maar door te zetten. Wordt de stad de natuurlijke habitat voor de mens, net zoals de bijenkolonie voor de bij?
De stad als natuurlijke habitat
Bijen hebben niet altijd in kolonies geleefd. Ze zijn daar ooit mee begonnen en er zijn nog altijd bijensoorten bekend die solitair leven. Ergens in de evolutionaire geschiedenis van de bijen moet er een moment zijn geweest dat de bijenkolonie ‘nieuw’ was – een soort bijen uitvinding. Nu kunnen we het de bijen niet vragen, maar misschien voelde het op dat moment wel vreemd of zelfs onnatuurlijk voor de bijen om in koloniën samen te trekken. Inmiddels is de bijenkolonie is de norm geworden.
Als een vogel een nestje bouwt noemen we het natuur, maar als een mens een flatgebouw neerzet noemen we het cultuur. Hoelang zal het nog duren voordat wij het stadsleven als de natuurlijke habitat voor de mens gaan zien? Decennia? Eeuwen? Millennia? Ik weet het niet, maar de tendens is daar.
Het zal niet de eerste keer zijn dat iets kunstmatigs zich ontwikkeld tot iets natuurlijks. Neem landbouw. 10.000 jaar geleden was het idee om gewassen te zaaien en te laten groeien om ze daarna te kunnen oogsten, een breuk met ons leven als jager-verzamelaar. Landbouw was een uitvinding en een radicale ingreep in onze natuurlijke omgeving. Inmiddels kunnen we ons amper nog menselijk bestaan zonder landbouw voorstellen: We vinden het natuurlijk dat mensen landbouw bedrijven. Nog een voorbeeld: Het koken van eten was zo’n 200.000 jaar geleden een uitvinding. Apen doen het niet. Koken hielp ons om meer calorieën in minder tijd binnen te krijgen, waardoor we meer tijd voor sociale activiteiten overhielden, grotere hersenen konden groeien en ons tot moderne mensen konden ontwikkelen. Koken was ooit kunstmatig, maar is inmiddels natuurlijk.
Wij vormen de stad, en de stad vormt ons
Naarmate de stad de dominante menselijke leefvorm wordt, zullen we het stadsleven langzaam maar zeker als natuurlijk gaan ervaren. Bijen leven in bijen koloniën. Mensen leven in steden. Onze keuzes over de inrichting van het stadsleven vandaag, zijn niet alleen van belang voor onszelf, maar temeer voor toekomstige generaties. Wij vormen niet alleen de stad, ze vormt ons ook.
Bij iedere keuze over de inrichting van de stad zou je je eigenlijk af moeten vragen: “Hoe zou ik het vinden als dit straks mijn natuur wordt?” Moet die stad gebaseerd zijn op automobilisten of wandelaars? Wil je een smart city vol sensor netwerken waarin overheden en corporaties ons gedrag monitoren? Frisse lucht? Je eigen voedsel verbouwen? Het denken over de stad als natuur, maakt het des te urgenter dat we een stad maken die onze menselijke behoeften, intuïties en dromen als uitgangspunt neemt. Ik wil een stad die het beste uit ons naar boven brengt. Een stad die onze barrières wegneemt. Een stad die ons optilt. Ik hoop dat het kan en ik denk dat het kan. Een ding weet ik alvast zeker. We krijgen niet alleen de stad, maar uiteindelijk ook de natuur die we verdienen.
Meer lezen?
‘De Stad door Andere Ogen’ is een speciale online editie van de live talkshow Stadsleven waarin de stad met een frisse blik wordt bekeken door de ogen van bijzondere kijkers en creatieve initiatieven. Kijk op www.stadslevenamsterdam.nl voor meer columns.