In Stadsleven ‘De Stad door Andere Ogen’ dagen bijzondere kijkers, denkers of kunstenaars ons beeld van de stad uit. Richard van der Laken, oprichter van de jaarlijkse internationale designconferentie What Design Can Do en De Designpolitie, beschrijft wat we kunnen leren van de stad der steden: de Braziliaanse metropool São Paulo.

 
De Duitse ontwerper Sascha Lobe omschreef de Braziliaanse metropool São Paulo na een helikoptervlucht treffend: ‘São Paulo heeft de dichtheid van Manhattan en de oppervlakte van Los Angeles’. Zie hier de stad der steden, de reus onder de urbane reuzen.

Je kunt alleen in superlatieven over deze stad spreken. De energie, het tintelende ritme en enthousiasme van Brazilianen, het rauwe maar ook aantrekkelijke contrast tussen arm en rijk, mooi en lelijk, eerlijk en oneerlijk. Door die dynamiek was ik er snel van overtuigd dat de volgende stap van What Design Can Do, het jaarlijkse event dat ik organiseer in Amsterdam, naar São Paulo moet zijn. Die heeft een waanzinnig potentieel, een creatieve sector die staat te trappelen, en een sterk eigen geluid.

Amsterdam:leer van het fietsbeleid van São Paulo!

In de afgelopen vijf jaar heb ik van What Design Can Do geleerd, dat verrassingen misschien minder schuilen bij mijn westerse collega’s dan die uit landen als India, Colombia, Zuid-Afrika en Brazilië. Als Nederlandse ontwerpers moeten we niet trachten vanuit onze bureaustoel met oplossingen te komen voor landen waar alle problemen een schaaltje of tig groter zijn dan hier. We moeten er heen, samenwerken met de kennis van daar. Ik kon veel leren van de Indiase architect en docent Rohan Shivkumar, de Braziliaanse product –en interieurontwerper Marcelo Rosenbaum of de Mexicaanse grafisch ontwerper en politiek activist Alejandro Magallanes, die de laatste jaren bij What Design Can Do te gast waren.

Amsterdam kent zijn fietsproblemen, maar het vervoersprobleem in São Paulo, met 17 miljoen (!) inwoners, is van een onvoorstelbare omvang. De stad zit volkomen vast. De burgemeester van São Paulo , Fernando Haddad, heeft een aantal baanbrekende voorstellen gedaan om het autoverkeer terug te dringen. Hij gaat 380 kilometer busbanen aanleggen en 200 km rijwielpaden. En hij is vrij ongenadig tegen autobezitters. Ik denk dat Nederlandse steden van hem kunnen leren. In plaats van zij van ons.

Gat tussen creatieve individuen en collectief creatief potentieel

Brazilië heeft zeer inspirerende grote ontwerpers als de Campana Brothers, die sterk in de cultuur zijn geworteld en de Braziliaanse natuur laten zien, Alex Atala, de nr. 4 topchef ter wereld, ontwikkelt nieuwe gerechten en smaken met culinaire ontdekkingen uit de Amazone.

Neemt niet weg dat het gat tussen deze bijzondere creatieven en dat grote creatieve potentieel van het land bijna onoverbrugbaar groot is. De creatieve sector heeft geen goede door de staat ondersteunde opleidingen, waardoor hoogwaardig onderwijs alleen voor de happy few is.. De fijnmazige en bijna ultiem doorwerkte infrastructuur in Nederland, met haar beroepsverenigingen, fondsen, instellingen, instituten en betrokken ministeries voelt lichtjaren ver weg van de realiteit in São Paulo . Er gebeurt waanzinnig veel, maar de creatieve Paulistas moeten het zelf doen.

Burgemeester Haddad is een lichtend voorbeeld, en niet alleen op gebied van fietspaden. Hij ontwikkelde een huisvestingsprogramma voor homo’s en travestieten die slachtoffer zijn van geweld. De Amerikaanse publicist William Wisnik noemde Haddads bestuur ‘een historisch keerpunt’. Die man verdient de steun van ontwerpers, die met hem meedenken hoe je die problemen te lijf moet. En ja, er bestaat ook een ander São Paulo, met heel veel kansarme mensen, die geen Engels spreken en de boot al heel lang geleden gemist hebben.

Maar ik ben er heilig van overtuigd dat de kracht van de verbeelding, samen met de veranderingen die het creatieve proces teweeg kunnen brengen, São Paulo zullen opstuwen in de vaart der volkeren. Ik denk dat we als ontwerpers niet op afstand daar naar moeten kijken en wat vrijblijvende ideeën opsturen. We moeten er zelf gaan kijken en leren hoe daar aan oplossingen wordt gewerkt. Als internationaal platform kan What Design Can Do mensen bij elkaar brengen, ideeën uitwisselen en werken aan een betere toekomst. I see a love affair emerging.

Meer lezen?

• ‘De Stad door Andere Ogen’ is een speciale online editie van de live talkshow Stadsleven waarin de stad met een frisse blik wordt bekeken door de ogen van bijzondere kijkers en creatieve initiatieven. Kijk op www.stadslevenamsterdam.nl voor meer columns.
• Kijk op de What Design Can Do blog voor meer blogs over de vernieuwende krachten van design.