In Stadsleven ‘De Stad door Andere Ogen’ dagen bijzondere kijkers, denkers of kunstenaars ons beeld van de stad uit. Tracy Metz, oprichter en host van de live talkshow Stadsleven, buigt zich over het stadsbankje als brandpunt van het conflict tussen sociale ontmoetingen enerzijds en privatisering van de publieke ruimte anderzijds.

Glijmiddel van de stad

Bankjes en honden: ze zijn het sociale glijmiddel van de stad. Een hond, zeker van een kleine soort, geeft makkelijke aanleiding tot een praatje tussen vreemden; tegen iemand die op een bankje zit te lunchen of de krant te lezen zeg je makkelijker gedag dan tegen een voorbijganger. Bankjes en honden slechten barrières tussen onbekenden in de publieke ruimte.

Dat is ook de gedachte achter Het BankjesCollectief, een initiatef van Jesse Jorg van We the City. Op het Landelijk Congres Openbare Ruimte dat ik deze week voorzat, vertelde hij erover:

“Een bankje is de ideale plek om met je buren in gesprek te raken en daarmee wordt de straat uitnodigender. Dat is dus een goede manier om eenzaamheid in de stad te bestrijden.”

Deze zomer zijn ze begonnen met het ‘openstellen’ van bankjes waar mensen naar eigen keuze iets doen: cupcakes en koffie serveren, een salsa-les op straat aanbieden, kledingruil houden, samen breien. “We hebben het vijf keer gedaan, steeds op de eerste zondag van de maand, en er hebben al ruim 130 bankjes meegedaan.” Daarmee, zegt Jorg, is het Bankjes Collectief het grootste openbare café ter wereld.

Van bankje naar picknicktafel

Over bankjes niets dan goed. Maar nu is er bij mij in de buurt een variant op het bankje gekomen waar ik gemengde gevoelens over heb. Op het pleintje voor mijn deur staan er een heleboel gewone stadsbankjes, die door allerlei mensen worden gebruikt: de jeu de boules club, de buurtalcohollist, bejaarden, hangjongeren met scooters, verliefde stelletjes, moeders met kinderen – idyllisch allemaal, een utopie van het stedelijk leven. Maar op de brede stoep langs het plein verscheen een tijd geleden ineens een … picknicktafel. Daar zitten regelmatig vlotte jonge stedelingen te lunchen, te borrelen, met vrienden of buren te kletsen. Een leuk, ontspannen tafereel.

Andere buren vinden dat ook leuk, en – je raadt het al – inmiddels staan er vijf picknicktafels. Nog steeds is het een leuk, ontspannen tafereel, al duurt het door drank gevoede gekwetter tot tamelijk laat. En toch heeft die rij bankjes wel een deel van de straat geprivatiseerd. Ingepikt als het ware. Als ik er zou gaan zitten zouden de eigenaren er waarschijnlijk niets van zeggen, althans tot ze er zelf wilden gaan zitten, maar ik voel me daar niet gemakkelijk bij – anders dan bij een gewoon bankje óp het plein. De picknicktafels zijn een uitdijende private voorziening in de publieke ruimte, en dat wringt – juist omdat het plein dat die plek zo aantrekkelijk maakt, zo’n schoolvoorbeeld is van een publieke ruimte die iedereen toebehoort. En tegelijk ben ik er blij mee dat er levendigheid op straat is en dat ik in een buurt woon waar mensen elkaar kennen.

Over het Bankjes Collectief zegt Jesse Jorg: “De stoep is publieke ruimte, daar kan iedereen iets mee.” En gelukkig nemen burgers steeds meer initiatief bij de inrichting en het gebruik van de publieke ruimte. We zijn inmiddels eraan gewend dat de openbare ruimte door de commercie wordt geprivatiseerd – maar nu zijn we het zelf. En ik vraag me af of en wanneer de particuliere bankjes het gaan winnen van de publieke ruimte.

Meer lezen?

• Het Bankjescollectief heeft op zondag 1 februari een speciale wintereditie met glühwein en warme chocomel met rum.
• Klik door naar ons dossier ‘Stadsleven ‘De Stad door Andere Ogen‘ voor meer columns van bijzondere kijkers die je idee van wat de stad is uitdagen.