In Stadsleven ‘De Stad door Andere Ogen’ dagen bijzondere kijkers, denkers of kunstenaars ons beeld van de stad uit. Het werk van Wardie Hellendoorn, Lidewij Kalfsterman en Philip Lüschen toont hoe ongemakkelijk de omgang met elkaar in stedelijke publieke ruimte kan zijn.
De publieke ruimte is van iedereen. Maar: je komt er ook iedereen tegen. De Ander komt opeens wel erg dichtbij. Soms zelfs voorbij de afstand van 1,2 meter, wat de maatstaf is voor je persoonlijke ruimte. Omgang met elkaar in de stedelijke publieke ruimte kan daardoor knap ongemakkelijk zijn. Het werk van Wardie Hellendoorn, Lidewij Kalfsterman en Philip Lüschen toont dit ongemak.
Door: Sanne van der Beek
Public space: the river of life…where we come together.
Een gevleugelde uitspraak van de urbanist, socioloog en zelfverklaard mensenkijker William H. Whyte die met zijn beroemde onderzoek ‘The Street Life Project (gestart in 1969, later verfilmd tot ‘The Social Life of Small Urban Spaces – the streetcorner’) als één van de eersten daadwerkelijk observeerde hoe publieke ruimte nu écht werkt. Wanneer gaan mensen met elkaar in gesprek? Hoe verplaatsen voetgangers zich op een plein? Wat doen mensen eigenlijk in een park? (Hint: ‘The number one activity is people looking at other people’).
De omgang met elkaar in stedelijke publieke ruimte blijkt een onderwerp te zijn dat hedendaagse jonge ontwerpers en fotografen in nog steeds enorm fascineert. Het notitieboekje mag dan wel ingewisseld zijn voor een fototoestel of filmcamera, de nieuwsgierige en opmerkzame blik blijft.
Op de pont: Even niet
Fotograaf Wardie Hellendoorn observeert bijvoorbeeld in zijn fotografieserie ‘Pont‘, mensen die wachten op jawel: het pontje over het IJ. Een plek waar je noodgedwongen enkele minuten opeengepakt tot stilstand komt. Hoe ga je daarmee om? Nou, door er vooral even niet te zijn. Met de blik op oneindig ontsnappen aan de ongemakkelijke situatie totdat je weer vrij bent om uit te zwermen. Publiek ongemak samengepaard met een contemplatief moment in de hectiek van de grote stad.
Kijk, een mens!
Lidewij Kalfsterman bestudeert in ‘Kijk, een mens!‘ op humoristische wijze de sociale dynamiek waarmee we ons tot elkaar verhouden in de publieke ruimte. In korte filmpjes van pakweg een minuut toont ze in situaties die we maar al te goed herkennen. Het in een cirkel frietjes eten om je minder verloren te voelen op een plein. Het groepje pubermeisjes die misschien identitiek eruit mogen zien, maar waar de sociale hiërarchie in lichaamstaal duidelijk vanaf te lezen is. De twee mannen die parallel naast elkaar staan te praten, ‘alsof ze aan het lopen zijn’, wellicht om overzicht te behouden op het plein. Kalfstermans observaties zijn niet alleen scherp, maar ook vaak ontroerend. Neem bijvoorbeeld filmpje #7 waar een man op een bankje overduidelijk contact probeert te maken met de man die naast hem zit. Als Kalfsterman erbij schrijft ‘Hij wil zo graag praten’ zou je even willen dat jij naast hem op dat bankje zat zodat je z’n wens kon inwilligen. Alle filmpjes van Kalfsterman zijn op haar site te bekijken.
Lidewij Kalfsterman – Kijk een mens! #7
Waiting room survival
Ontwerper Philip Lüschen heeft weer een heel andere aanpak. Zijn werk concentreert zich op semi-publieke wachtruimtes. Waar je in de openbare ruimte vaak nog enigzins elkaar uit de weg kunt gaan, ben je in een wachtruimte echt tot elkaar veroordeeld. Lüschen onderzocht zijn eigen ongemak en maakte daarvan het ‘Waiting Room Survival Book’ met onorthodoxe tips en ontwerpen om je wachttijd door te komen. Met de Incognito prothese neus is je anonimiteit gewaarborgd, met de kijkgaten in het ‘Spy book’ kun je ongegeneerd anderen begluren en de ‘Sneak in Front Tool’ is een levensgroot kartonnen bord van drie lege stoelen zodat je altijd als eerste in de wachtrij bent. De praktische adequaatheid van Lüschens oplossingen is wellicht te bediscussiëren, maar onbetwistbaar is hoe invoelbaar hij het ongemak van de wachtruimte zichtbaar maakt.
Meer lezen?
Klik door naar ons dossier ‘Stadsleven ‘De Stad door Andere Ogen‘ voor meer columns van bijzondere kijkers die je idee van wat de stad is uitdagen.