In Stadsleven ‘De Stad door Andere Ogen’ dagen bijzondere kijkers, denkers of kunstenaars ons beeld van de stad uit. Michiel van Iersel, die samen met zijn bureau Non-fiction allerlei projecten op het snijvlak van stad, erfgoed en kunst initieert, gebruikt de boeken Kapitaal van Thomas Piketty en The City& The City van China Miéville om te wijzen op een onrustbarende tweedeling in de stad.

Piketty weerspiegeld in Amsterdam

Het was het jaar van Thomas Piketty, de Franse econoom die de wereld veroverde met zijn boek over de groeiende inkomensongelijkheid tussen de vermogende elite en de rest. Het boek bevat veel taaie theoretische taal en statistieken, maar desondanks gaat de 1000 pagina’s dikke pil er goed in bij politici en mensen van allerlei pluimage. De kritiek op het boek, dat de auteur bijvoorbeeld verkeerde bronnen en rekenmethodes gebruikt, doet in deze tijd van crises en revoluties niks af aan de symbolische waarde ervan.

Volgens de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) is de inkomensongelijkheid in Nederland gemiddeld relatief laag vergeleken met andere landen. Maar het verschil tussen de onderste en bovenste 10 procent van de inkomensverdeling is de laatste decennia wel gegroeid. In Amsterdam kan je heel goed zien dat de profetieën van Piketty en de woorden van de WRR op zijn minst een kern van waarheid hebben.

Zo stelt Piketty bijvoorbeeld dat het rendement op vermogen nu groter is dan de groei van de economie. De recente opleving van de huizenmarkt in Amsterdam toont dit heel duidelijk aan. Huiseigenaren profiteren bij verkoop van de snel oplopende prijzen, terwijl huurders geconfronteerd worden met sterk stijgende huren en als gevolg daarvan een steeds groter deel van hun inkomen kwijt zijn aan huisvestingslasten. Bovendien blijft de huizenmarkt in Zuidoost en Nieuw-West ver achter bij andere stadsdelen.

De waarschuwing van de WRR, dat er een boven- en onderklasse ontstaat, werd deze week nog bevestigd door de noodkreet van vijf directeuren van basisscholen in Amsterdamse achterstandswijken. In Het Parool zei een van de directeuren dat er niks mis is met het onderwijs, maar dat veel ouders arm zijn, slecht eten en geen werk hebben. Hun kinderen komen met een achterstand (en een lege buik) naar school. Meer vermogende ouders kiezen steeds vaker voor ‘witte scholen’ waar de Cito-toetsen beter worden afgelegd. Het is een groeiend probleem. Want ook hier geldt dat mensen met een laag inkomen de kostenstijgingen steeds lastiger kunnen bijbenen.

The City and The City. Jordan Hayes http://eng110bkhayescsm.blogspot.com/

The City & The City: tweedeling in de stad

Onrustbarende ontwikkelingen die bij mij beelden oproepen van de fictieve steden die ‘weird fiction’ auteur China Miéville beschrijft in zijn boek ‘The City & The City’. De twee steden, Besźel en Ul Qoma, bevinden zich op exact dezelfde plek, maar vormen parallelle leefwerelden met ieder hun eigen inwoners en gebeurtenissen. Inwoners van beide steden lopen dan wel over dezelfde straten en delen dezelfde gebouwen, maar de mensen uit Besźel mogen de inwoners van Ul Qoma niet zien en andersom. Vanaf hun jeugd leren mensen om de andere inwoners te ‘ontzien’; het kijken naar anderen is strafbaar en overtreders worden hard aangepakt door een onzichtbare politiemacht. Alleen buitenstaanders kunnen tussen beide steden reizen.

‘The City & The City’ is een metafoor, zoals vaker bij kunst, voor de steden waarin de meeste mensen nu al leven. Bijvoorbeeld voor het Londen waar China Miéville zelf woont, en waar de rellen in 2011 en de enorme onvrede over de verkoop van vastgoed aan beleggers uit o.a. Rusland en Qatar laten zien dat er twee werkelijkheden op elkaar botsen. Of voor het Parijs van Piketty, waar het centrum en de buitenwijken aparte steden vormen.

In Amsterdam bestrijden veel mensen de gedachte dat we Londen of Parijs achterna zouden gaan. Praten over tweedeling is een taboe. De argumenten hiervoor zijn bekend (“er zijn hier geen getto’s” en “Amsterdam is een stad voor iedereen”), maar de feiten lijken dit steeds meer tegen te spreken. En in de toekomst zal de gedwongen verkoop van sociale huurwoningen het steeds lastiger maken dat rijke en arme mensen elkaar nog zien in de stad.

Daarom een leestip voor de feestdagen (en ter inspiratie voor de goede voornemens voor het nieuwe jaar): ‘The City & The City’ toont op krachtige wijze wat er gebeurt als mensen blind blijven voor een scheiding die ze zelf in stand houden.

Meer lezen?

Klik door naar ons dossier ‘Stadsleven ‘De Stad door Andere Ogen‘ voor meer columns van bijzondere kijkers die je idee van wat de stad is uitdagen. Lees bijvoorbeeld de blog over het project Tussenruimtes waarvan Michiel van Iersel initiator was.