Het ziet eruit als de droom van ieder werkende mens: we zien een jongen op z’n buik liggen in Bryant Park in hartje New York, smartphone aan z’n oor, laptop voor hem in het gras. Dat is nog eens ontspannen werken, zeg. Wie heeft nou nog een kantoor nodig als elk stadspark tegenwoordig wifi heeft en je laptop in je messenger bag past? Steeds meer mensen zijn wifi-hunting nomads geworden, fysiek footloose maar digitaal continu verbonden. Dat is het thema van de komende editie van de live talkshow Stadsleven op 25 augustus: ‘Work is where the wifi is’.

Door: Tracy Metz

Het werk is veranderd en dat verandert de stad. Als we al naar kantoor gaan, is het minder om te werken en vooral om elkaar te ontmoeten. De scheiding tussen wonen, werken en recreatie die in de eerste helft van de twintigste eeuw bepalend was voor de stadsontwikkeling, is betekenisloos geworden nu we werken in het park, in de trein, thuis, waar dan ook. Dat was het al toen het tapijt van Vinex-woonwijken over Nederland werd uitgerold. Het gebrek aan ruimte om te werken tussen al dat monofunctionele wonen was destijds voor Adri Duivesteijn aanleiding om de Vinex uit te roepen tot de getto’s van de toekomst.

Sterker nog, volgens planoloog en blogger Vincent Kompier is het werken het nieuwe wonen. Op de site Ruimtevolk.nl schrijf hij van zich af:

De hardware is er al. Er is genoeg gebouwd, er staat veel leeg, en daarmee is er veel potentie. De software – dat bent u, gebruiker – is sterk aan het veranderen. U werkt niet meer 5 dagen per week van 9-5, u wilt niet langer op een inspiratieloos braniepark werken. De crux zit ‘m in de orgware: hoe organiseren we aantrekkelijke locaties om te werken?

De koffiebar is kantoor geworden en het kantoor koffiebar – de beroemde ‘third place’- en we ontmoeten elkaar in Google Drive. Dat levert een wonderlijke paradox op: door de verandering van het werk, door technologie maar ook door de crisis, staat Nederland op kop in Europa als het gaat om leegstaande kantoren. Ook de conventionele kantoren hebben minder ruimte nodig: per werknemer is het aantal vierkante meters met een derde teruggelopen sinds de jaren negentig. Na de kunstenaars die industriële panden als broedplaats weer tot leven brachten zijn het nu de laptopnomaden die met ‘hubs’ en ‘labs’ al die vierkante meters een bestemming bieden.

Het pas geopende Volkshotel laat zien hoezeer alle functies tegenwoordig door elkaar lopen: van krantengebouw werd het broedplaats en nu een mengeling van flexplekken, broedplaats, hotelkamers, restaurant en club. Wie geen zin heeft om in de drukte van een hub te zitten of in een dure koffiebar te kamperen, maar ook niet de hele dag alleen thuis wil zitten, kan via de Facebook-groep Huiskamerkantoor bij en met anderen werken. Wat als een stedelijk fenomeen begon, stroomt nu door naar het landelijk gebied: Seats2Meet, een van de eerste landelijke succesformules voor flexwerk- en vergaderplekken, begint volgende maand met de pilot Seats4Silence in landhuizen, kastelen of boerderijen. In Amsterdam-Noord heeft een groep ondernemende mensen een oude scheepswerf nieuwe leven ingeblazen met werkplekken op afgedankte woonboten.

Zo veel flexibiliteit, waarbij werk en privé snel in elkaar overlopen, geeft ook onrust. Al in 1998 beschreef de Amerikaanse socioloog Richard Sennett in zijn boek The Corrosion of Character de valkuilen ervan. Hij waarschuwde zelfs dat er daardoor nieuwe vormen van onderdrukking ontstaan waar mensen gedesoriënteerd en ongelukkig van worden. Zijn gelijk werd deze week overtuigend bewezen in een artikel in de New York Times, over een vrouw die bij Starbucks werkt en doorlopend oproepbaar is. Nieuwe software voor ‘automatic scheduling’ maakt het voor de werkgever mogelijk om werknemers hyperefficiënt in te zetten – met als gevolg voor hen dat ze nooit van tevoren weten wanneer ze oppas nodig hebben, of naar een cursus kunnen. Niemand durft te protesteren uit angst hun werk te verliezen. Onder druk van de media-aandacht heeft Starbucks deze ‘robot software’ op een menswaardiger manier in te zetten. Ook het flexibele werken heeft grenzen.

Meer lezen?

Klik door naar ons dossier ‘Work is where the wifi is‘ voor meer artikelen over dit onderwerp.