Hedendaagse werknemers werken het liefst op flexibele tijden en plekken en hebben slechts hun laptop, wifi, een fijne stoel en goede koffie nodig. Dit maakt het mogelijk om lekker vanaf de bank thuis te werken, of vanuit je favoriete koffietentje. Klinkt ideaal toch? Uit onderzoek blijkt echter dat een traditionele kantooromgeving een stuk beter werkt, voor zowel productiviteit als geluksgevoel.

Door: Sanne van der Beek

De gehate ‘Cubicle’

Cubicles. Nederlanders kennen de nauwe hokjes waarin werknemers van elkaar worden gescheiden door grijze platen, vaak alleen uit Amerikaanse films, maar in de VS vormden deze werkplekken een belangrijk onderdeel van het kantoorleven. Een onderdeel dat een nieuw licht kan werpen op het functioneren van de flexwerkplekken van nu. Nikil Saval schreef onlangs het boek ‘Cubed: A secret history of the workplace’ waarin hij het ontstaan van deze werkplek onderzocht.

Out of Office – Foto door Corneel de Wilde

Hoe gek het ook klinkt, de cubicle, was oorspronkelijk ontworpen door z’n ontwerper Robert Propst om kantoorwerkers te bevrijden: in de jaren ’60 kwam het kenniswerken sterk op en daarvoor had men autonomie en zelfstandigheid nodig om goed werk af te leveren. Daarom ontwierp Propst kleine hokjes waar de aandacht niet zou kunnen worden afgeleid en waar je in alle rust zou kunnen werken. Natuurlijk zagen bedrijven ook het voordeel van deze grijze kubus in. Zo kon men immers veel meer mensen in een veel kleinere ruimte proppen  – en waarom zou je met de uitvindingen van elektrisch licht en airo nog dicht bij een raam moeten zitten voor frisse lucht en zonlicht? – waardoor de functie van de cubicle al snel veranderde in een grijze gevangenis en het ontwerp één van de meest gehate zaken in Amerika werd.

Stressen op de open werkvloer

Je zou zeggen dat de tegenhanger van de cubicle, de zogenaamde open werkvloer zonder scheidingswanden, waar werknemers vaak met elkaar aan één bureau zitten, een stuk beter zou functioneren. Inderdaad, het ontwerp uit de jaren 50, en de ideeën waar het voor stond – het faciliteren van vrije communicatie en uitwisseling van ideeën –  werd in eerste instantie met open armen ontvangen.

Out of Office – Foto door Corneel de Wilde

Maar uit onderzoek blijkt dat de daadwerkelijke werking van het ontwerp te wensen overlaat. Onderzoek van organisatie psycholoog Matthew David toont aan dat een open werkvloer de aandachtsspanne van werknemers beschadigt en productiviteit, creativiteit én baantevredenheid omlaag brengt. In vergelijking met een standaardkantoor omgeving waar werknemers wel gescheiden werken, ervaren werknemers op een open werkvloer meer gevoelens van controleverlies, meer stress en kunnen ze zich moeilijker concentreren en motiveren. Susan Cain wees trouwens in haar boek en TEDtalk Quiet nog even fijntjes op de desastreuze gevolgen van een open werkvloer voor introverte mensen die privacy en het alleen zijn nodig hebben om goed te kunnen functioneren.

Flexwerkplekken mét structuur graag

Hoe brengen in dit licht bezien de nieuwe flexplekken het dan af qua productiviteit en geluksgevoel? Dat hebben de dames van KNOL ontwerp onderzocht. Op 2 april 2014 werd Out of Office geopend in het voormalig museum MU in Eindhoven. Het leek een nieuwe werkplek voor flexwerkers, maar was in feite een sociaal experiment om te onderzoeken hoe mensen reageren op verschillende kantooromgevingen.

Gedurende de vier werken van het experiment veranderde de ruimte beetje bij beetje van een hippe kleurrijke flexwerkplek met totale vrijheid, een schommel, zitzakken, koffiebar, bed om even te slapen en een konijn om te knuffelen tot een totaal gecontroleerde ruimte vol met grijze cubicles. ’s Nachts brachten de ontwerpers hun veranderingen aan, die makkelijk tot stand konden komen doordat al het meubilair opgebouwd was uit vier grijze platen die uiteindelijk een cubicle konden vormen. Die vormen werden in de eerste week gemaskeerd door kleuren en planten die langzaam verdwenen, en ook de openingstijden en werkregels werden strenger in de loop der tijd. In de derde week verdween het konijn ten faveure van een tafel met een rechte stoel. De planten en kleuren verdwenen uit de ruimte en de openingstijden werden ingeperkt. In de laatste week waren er alleen nog grijze hokjes met rechte stoelen over, fel tl-licht, verbod op praten en muziek en een strenge virtuele host die je op gezette tijden aan de RSI-oefeningen zette. 

Out of Office – Foto door Corneel de Wilde

Het resultaat? De derde week – een vrij strikte kantooromgeving met traditionele werktijden, weinig sociale interactie, maar met kleuraccenten en de mogelijkheid om ook aan de koffiebar te werken bleek het meest succesvol. Niet alleen was men tijdens deze week het meest productief, maar ook het meest gelukkig. Kortom: flexwerkplekken prima, maar mét structuur graag

Meer lezen?

Klik door naar ons dossier ‘Work is where the wifi is’ voor meer artikelen over dit onderwerp.