Stadsleven ‘Slow City’ biedt tegenwicht aan het beeld dat het stedelijk leven druk en chaotisch is. Roos Gerritsma is stadssociologe en werkt als docent en onderzoeker aan de hbo-opleiding Leisure Management in Diemen. In 2006 ontwikkelde zij samen met studenten van Toerisme Management een aantal slowgidsen voor Amsterdam. In deze column deelt ze haar kennis over slow, oftewel mindfull toerisme.

Sinds 1998 volg ik Amsterdammers en hun houding tegenover toeristen en dagjesmensen. De koopzondag was destijds een nieuw fenomeen, city breaks werden populair en alleen op piekdagen, zoals – toen nog – Koninginnedag, ontvluchtten bewoners hun woning. Tijdens de gesprekken die ik voerde met Amsterdammers uit het Centrum, kwam een vrij milde, licht kritische houding naar voren. Kritiek was er vooral op de gemeente en de wijze waarop de stad aan de man werd gebracht: het was te veel gericht op massatoerisme. Op mijn vraag wat men dacht over speciale routes door de stad, antwoordden sommigen “nah…buiten het centrum valt er nauwelijks iets te beleven, nee dat lijkt me niets”.

Credits: Larry Wentzel

Hoe anders is het nu, ruim vijftien jaar later, waarin bewoners veel meer van zich laten horen, er op sommige plekken in de stad sprake is van Venetiaanse toerismetaferelen en er inmiddels in alle stadsdelen toeristen te vinden zijn. In hoeverre kan slow toerisme de druk op de ketel verlagen? Waar is een slow toerist naar op zoek? En is slow eigenlijk nog wel de meest passende term?

Slow routes

Ondanks dat er “weinig” te beleven viel buiten het Centrum, werden er diverse routes ontwikkeld door onder andere de VVV (ATCB), die de steeds groter wordende aantallen toeristen beter over de stad wilden laten verspreiden. Samen met studenten van de opleiding Toerisme Management, besloten we in 2006 eveneens routes samen te stellen. We wilden een rustige en andere kant van de stad laten zien en maakten een viertal slowgidsen over Amsterdam. Als leidraad baseerden we ons op het boek In praise of Slow (2005) van Carl Honoré, het gedachtengoed van de slow foodbeweging en criteria waaraan een Citta Slow moest voldoen.

De Slowgids ontwikkeld voor Amsterdam. Bron: Roos Gerritsma

Slow in steden?

Slow toerisme focust op lokale producten, authenticiteit, duurzaamheid en op een hoge kwaliteit van leven. Het komt voort uit de slow foodbeweging van de jaren ’80 uit de vorige eeuw, waarbij de wens van dichtbij de natuur en een simpel leven centraal staat. Denk hierbij aan een begrip als cyclische tijd, dat te maken heeft met het patroon van de seizoenen. Het geeft de mens een vertrouwd gevoel van terugkerende momenten, waarbij er geen angst hoeft te zijn om tijd te verliezen. Daar tegenover staat de (westerse) lineaire tijd, die slechts één richting op gaat: als je deze tijd niet gebruikt, dan verlies je die! Dat laatste geeft de mens een naar gevoel, de stress van voortdurend iets te missen…Voor een stedentoerist zit er dan ook niets anders op: tijdens je eerste bezoek aan een nieuwe stad, dien je toch echt de high lights te bezichtigen.

Het eerste wat je ziet op Kopenhagen Centraal Station is deze oproep van Nordisk Film, mei 2014. Bron: Roos Gerritsma

Niet meteen slow

Pas na je tweede of derde bezoek, kun je op de slowstand en gerust uren en uren in dat ene park blijven liggen en gewoon simpelweg mensen bekijken. Mag je zelfs tijdens een weekendbreak lang uitslapen en een film kijken die je thuis ook had kunnen zien. Maar slow is méér dan vertragen, slow gaat over écht contact maken, verblijven in een typisch Amsterdams huis en niet in een hotelkamer van een hotelketen die in elke stad staat.

Balans vinden en bewust leven

Slow gaat volgens Honoré (2005) over het vinden van de juiste balans tussen snel en onthaasten, over het vinden van een beter leven in deze hectische moderne wereld. Het dus alleen hebben over slow toerisme, lijkt dan ook niet de juiste term te zijn als het gaat over stedelijk toerisme. Het is onvolledig, klinkt bovendien niet hip en dat is, vermoed ik, één van de redenen waarom deze term nauwelijks meer wordt gebruikt in het promotiemateriaal van moderne steden. Bestemmingen als Sydney en Melbourne hadden in 2007/2008 nog een slow guide, maar die zijn nooit herdrukt. Parijs heeft een tijdje een slow hotel gehad, maar dat profileert zich nu meer als groen hotel.

De Slow filosofie verkondigde bijna dertig jaar geleden al thema’s die tegenwoordig kunnen rekenen op een ruime interesse van velen. Zij hebben een lifestyle omarmd die staat voor bewust leven. Niet zoeken naar massa, maar naar kwaliteit en uniciteit. Stedelingen die gezond en duurzaam willen leven, doen dit niet alleen thuis, maar ook als toerist. Ze zoeken naar een aanbod dat zo ongeveer bestaat uit een mix van bio-markten, groene zones, waaronder stadslandbouwprojecten, inloop yogalessen, een open minded sfeer en contact met locals (dat mogen overigens ook expats zijn: als ze maar verhalen kunnen vertellen over de stad in kwestie). Een overkoepelende term heb ik nog niet gevonden. Wellicht: Mindful of Meaningful urban tourism?

En wat betekent dit voor Amsterdammers?

Tja…uit onderzoek van het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC) blijkt dat de buitenlandse toerist vooral de Nederlandse “way of life” wil ervaren. Ze willen de sfeer beleven en deel uitmaken van het leven in onze steden. De nieuwe campagne van het NBTC richt zich dan ook steeds meer op het verkopen van onze levensstijl (Volkskrant, 3 mei 2014).

Nederland kent uiteraard verscheidene levensstijlen. Amsterdam biedt voor de bewust-willen-leven toerist een ruim aanbod, in het centrum, maar juist ook daarbuiten. Wees dus niet verbaasd als volgend jaar toeristen uit Berlijn willen meeschoffelen op stadslandbouwprojecten van IJburg of in West. Groene vingers ontmoeten graag andere groene vingers, bovendien koop je hier verse producten. Of dat een toeriste uit Londen haar yogamatje naast je uitrolt en een les volgt op het strand bij Pllek aan het IJ in Noord. En groot gelijk heeft ze, je hebt er een prachtig uitzicht op de stad en komt helemaal tot rust door de constante stroom van het water en de schepen die voorbij varen.

Leestips van Roos Gerritsma

• D’all Aglio, S. Slow tourism (2011). Na het lezen van deze presentatie weet je alles over Slow Tourism, inclusief mooie quotes over slow
• Gerritsma, R. – en diverse studenten (2008) Rapporten over Amsterdammers & hun houding tegenover toeristen zijn gratis te downloaden
• Hawkes, H. The Slow Guide to Sydney (Oct 2007) en The Slow Guide to Melbourne (2008): As the preface to the book says, “Living slow is about being unhurried and appreciating all the good things we have around us; it’s about arousing the senses, connecting with the community, taking comfort in the natural world and living happier and healthier lives. It’s not about retreating into a rose-tinted yesteryear but about being more mindful of the way we live. It’s about quality over quantity, pleasure over pressure, and mindfulness over mindlessness.”

Meer lezen?

• Hajo de Boer van John Altman komt een andere vorm van Slow Toerisme presenteren tijdens Stadsleven Slow City op 26 mei met zijn reisgids ‘‘Where Would John Go? The ultimate guide to doing nothing in Amsterdam’
• Lees het artikel ‘Carl Honoré: van fast lane naar good life’ en ‘Citaslow: een netwerk van trage steden’ voor een meer uitgebreide beschrijving van de slow-filosofie
• Klik door naar ons dossier ‘Slow City’ voor meer artikelen over dit onderwerp.