Voor Stadsleven ‘De Stad door Andere Ogen‘ – een speciale online editie van Stadsleven – laten we een maand lang de stad van een andere kant zien. Elke dag zal een blog online komen waarin een bijzondere kijker, denker of kunstenaar ons beeld van een stad uitdaagt.

Zef Hemel is directeur Dienst Ruimtelijke Ordening Amsterdam en professor Grootstedelijke Vraagstukken UvA/Wibautleerstoel. Voor De Stad door Andere Ogen schreef hij een column over hoe grootse visies op de toekomst van de stad niet beperkt moeten blijven tot stedenbouwkundigen en planologen, maar dat het juist van belang is dat ook politici – en bankiers – zich hierover heldere ambities vormen. Een column over zijn persoonlijke held: Herman Wijffels.

Herman Wijffels tijdens het debat ‘Burgerschap in een globaliserende wereld’ 40 jaar NCDO

Kort na de lancering van de Structuurvisie Amsterdam 2040 hield Herman Wijffels – oud- voorzitter van de Sociaal-Economische Raad, oud-bestuurder van de Rabobank en oud-bewindvoerder van de Wereldbank – een rede waarin hij zijn toekomstvisie uiteenzette. Hij had het over ‘overshoot’, waarmee hij de overbelasting van onze natuurlijke hulpbronnen bedoelde.

“Inmiddels verbruiken wij in Nederland vijfmaal meer dan onze planeet ons kan leveren. Wij zijn aangelopen tegen de fysieke grenzen van onze planeet. Deze sociale en ecologische mismatch bedreigt onze economie. En dat terwijl sociaal welbevinden en ecologische balans de basis vormen van een vitale, sterke economie. Wij moeten veel efficiënter en effectiever met onze hulpbronnen omgaan. Onze economie is lineair, maar ze moet snel circulair worden. Wij moeten samen overleven.”

De nieuwe Amsterdamse structuurvisie vindt hij voldoende richtinggevend om impact te hebben. “Ze is op een interactieve manier tot stand gekomen. Ze zet in op transformatie van het bestaande en pleit voor een systeemsprong in het openbaar vervoer. Ze is regionaal, als fysiek kader zit ze goed in elkaar. Ze moet in staat zijn het leven weer heel te maken.” Een stad is een levend organisme, zegt hij, geen machine. “We moeten werken aan adaptieve steden.”

Wat onze sociale instituties betreft, vindt Wijffels dat we het menselijke kapitaal veel beter moeten benutten. Een democratie van volksvertegenwoordigers en politieke partijen past niet meer in deze tijd, vindt hij, die is te statisch en te hiërarchisch.

“Nodig is een burgerdemocratie. Grote overheidsbureaucratieën met aan de top ministers of wethouders werken te traag. Van specialisatie moeten we naar integratie, van verzorgende concepten naar ontwikkelende concepten die open en uitnodigend zijn. Alles moet interactief en iedereen moet meedoen. We hebben behoefte aan voortdurend creatieve processen.”

Wijffels staat een ware cultuuromslag voor ogen die leidt tot samenwerking. Veel mensen – vooral elites, zei hij – zien dit nog als een bedreiging, maar wie het nieuwe wereldbeeld omarmt ziet juist de mogelijkheden. Voor Wijffels is dit de essentie van het streven naar duurzaamheid. “Duurzaamheid is geen project of programma, maar raakt aan de fundamenten van de samenleving.”

Daarom is Wijffels mijn held. De visionaire bankier blijkt een echte stedenbouwer. Stel dat de grote steden hun logge bureaucratieën weten om te vormen tot meer coöperatieve structuren, dan kan de wereld heel snel veranderen, dan wordt ze veel socialer en duurzamer.

Meer lezen en kijken?

• Zef Hemel blogt op z’n eigen website regelmatig over stedelijke issues.

In de maand december zal voor de speciale ‘online’ editie van Stadsleven ‘De Stad door Andere Ogen’ elke dag een post worden geplaatst waarin bijzondere kijkers en kunstenaars ons idee van wat een stad is uitdagen. Lees ze allemaal terug in ons dossier. Wil je als eerste weten welke mooie dingen Stadsleven in 2014 in petto heeft? Geef je dan op voor onze maandelijkse nieuwsbrief, en volg ons op facebook of twitter.