Voor Stadsleven ‘De Stad door Andere Ogen‘ laten we een maand lang de stad van een andere kant zien. De stad is onvermijdelijk verbonden met de flâneur – oorspronkelijk een concept van Charles Baudelaire en Walter Benjamin –  die al rondstruinend door de stadse straten geniet van het observeren van mensen en gebeurtenissen. Drie blikken van moderne flâneurs die de beslommeringen van voorbijgangers vangen met hun filmlens.

Door: Sanne van der Beek

Still uit ‘In een vergeten moment’ van Menno Otten

Menno Otten won de VPRO documentaire prijs 2009 voor zijn documentaire ‘In een vergeten moment’. Met een lange lens – nog net niet weggestopt in een schuilhut – die normaal gesproken gebruikt wordt om in de jungle op lange afstand dieren te filmen, volgde Otten mensen die in gedachten verzonken bij de tramhalte staan te wachten.

Het idee voor een documentaire waarin de gezichten van stadsbewoners worden vastgelegd, op het moment waarop ze alleen zijn met hun gedachten, ontstond bij het bekijken van een foto van Ed van der Elsken. De foto van een jonge vrouw in het metrostation in Tokio, gemaakt in 1981 en gepubliceerd in het boek ‘Once Upon A Time’ trof Otten door haar in zichzelf gekeerde blik:

‘De vrouw […] lijkt compleet in gedachten verzonken te zijn. Ze staat daar, de wereld verdwenen, ze is alleen met haar blik, met haar zijn. […] We leven in een tijd van ontzettende chaos, we zijn constant onderweg, overal is afleiding van mobiele telefoons en billboards. Ik vind het fascinerend en belangrijk om het moment vast te leggen waarin we… tsja, grote woorden misschien, maar waarin we echt één met onszelf zijn, te midden van de hectiek.’  (interview Cinema. nl)

Ottens fascinatie leidde tot een winter lang ijsberen voor een Amsterdamse tramhalte, op zoek naar de verstilde blik uit de foto van Ed van der Elsken. Een zoektocht die zich vertaalt naar een film die observeert zonder te oordelen en daardoor de kijker prikkelt tot vragen: Wat voor verhalen zitten achter deze mensen? Waar denken ze aan? Een boodschappenlijstje? Hun zieke kind thuis? Het feit dat ze zich nooit goed genoeg voelen? En wat heeft dat geheimzinnige lachje te betekenen?

Amsterdam door de ogen van een fotograaf

Fotograaf en filmmaker Ed van der Elsken heeft vaak Amsterdam als zijn jachtterrein gebruikt. Zijn film ‘Een fotograaf filmt Amsterdam’ (1982) vangt de sfeer van Amsterdam in de jaren tachtig. Een diversiteit aan extreme figuren trekken van der Elskens aandacht te midden van de bedrijvigheid van de Dam en het Leidseplein: punks, Hells Angels, junks, zwaar getatoeëerde mannen en ja, ook mooie meisjes in typisch jaren 80 mode. Van der Elsken spreekt ze vriendelijk, soms met uiterst Amsterdamse directheid even aan; korte momenten van contact voordat ze weer verdwijnen in de massa, op weg naar hun bestemming.

Gates of life – voorbijgangers in pixelstromen

De jonge Finse filmmakers Hannes Vartiainen and Pekka Veikkolainen vangen hun voorbijgangers op het perron van een treinstation. ‘Gates of Life’, winnaar van beste documentaire op het Tampere Film Festival (2012) is een serie gestolen momenten van mensen in haast, druk bellend, kleine binnenpretjes, verontruste blikken op zoek naar de stationsklok.

‘Gates of Life’ bestaat uit een serie abstracte beelden waarin de gefilmde voorbijgangers beurtelings vervagen in hun abstracte omgeving, als pixelstromen ronddansen en weer worden scherpgesteld. De beelden doen enerzijds denken aan technologische glitch-kunst, maar ook aan surveillance camera’s, waardoor ze de kijker een ongemakkelijk voyeuristisch gevoel geven.

Een ongemakkelijk gevoel dat weer snel overgaat in verwondering. Want de combinatie van concrete en abstracte beelden maakt ‘Gates of Life’ niet alleen interessant en poëtisch, maar zorgt ook voor lichte en grappige momenten, zoals het moment waarop een jong paartje gepassioneerd afscheid neemt van elkaar. De overige voorgangers worden vervormd tot kolkende pixelstromen zodat het gevoel dat het paartje alleen is op de wereld wordt versterkt,totdat de jongeman zelf ook wegdanst als een pixelbeweging, zijn geliefde treurig zwaaiend achterlatend.

Meer lezen en kijken?

• Wouter Jansen van het korte film festival Go Short tipte ons deze films. Op de blog van het Go Short festival komt elke week een korte film online. Tip: Het is lekker rondneuzen in hun archief!

In de maand december zal voor de speciale ‘online’ editie van Stadsleven ‘De Stad door Andere Ogen’ elke dag een post worden geplaatst waarin bijzondere kijkers en kunstenaars ons idee van wat een stad is uitdagen. Lees ze allemaal terug in ons dossier.

Wil je als eerste weten welke mooie dingen Stadsleven in 2014 in petto heeft? Geef je dan op voor onze maandelijkse nieuwsbrief, en volg ons op facebook of twitter.