Voor Stadsleven ‘De Stad door Andere Ogen‘ – een speciale online editie van Stadsleven – laten we een maand lang de stad van een andere kant zien. Elke dag zal een blog online komen waarin een bijzondere kijker, denker of kunstenaar ons beeld van een stad uitdaagt.

Martijn de Waal is schrijver van het boek ‘De Stad als interface’,  projectleider van Hackable Metropolis Amsterdam en medeoprichter van The Mobile City, een onderzoeksgroep op het gebied van digitale media en stedelijke cultuur. Voor De Stad door Andere Ogen schreef hij een column over de stedelijke utopie die zijn idee van wat een stad is op de kop heeft gezet: Plug-in City van de architectengroep Archigram, een hackable, flexbibele computerstad.

Archigram: pleidooi voor de flexibele stad

Een van de krachtigste stedelijke utopieën die ik ken, is de Plug-In City van het Britse Archigram. Het was een enigszins anarchistische groep architecten die in het ‘swinging London’ van de vroege jaren zestig alle conventies overboord zette en pleitte voor een radicale omhelzing van de toekomst. Architecten moesten zich laten inspireren door ontwikkelingen in de ruimtevaart, de opkomende elektronicaproductie, de luchtvaart, de militaire industrie. Streven naar permanentie was het grootste architectonische kwaad dat Archigram wilde bestrijden. Want een gebouw dat niet kan veranderen, wordt een ‘slum’ of een ‘ancient monument’. Boring.

Plug-in City

Plug-in City, een stad voor hackers

Hun antwoord op de gestelde uitdaging: The Plug-In City. Een stad die bestond uit een gigantisch geraamte waaraan allerlei verschillende capsules gehangen konden worden. Wanneer de technologie voortschreed, konden de capsules snel geupdated worden, zoals nu nieuwe generaties mobiele telefoons en operating systems elkaar in hoog tempo opvolgen.

Grote hijskranen konden die capsules bovendien ook op verschillende plekken in de stad ‘inpluggen’. Een ‘Computer City’ moest de hijskranen aansturen – een netwerk van sensoren die al onze bewegingen in de stad in de gaten zou houden, en daardoor onze fysieke omgeving aan zou kunnen passen aan onze wensen. ‘If only we can get to an architecture that really responded to human wish as it occurred’, bepleitte Archigram-lid Peter Cook.

Computer city: een nieuwe blik op de stad

In 2013 doen de wervelende manifesten van Archigram visionair aan. De Computer City lijkt inmiddels werkelijkheid te worden. Smart Cities en Big Data zijn grote buzzwords in de stedelijke ontwikkeling. Allerlei apps beloven ons door de stad heen te loodsen en nieuwe plekken te laten ontdekken. De nieuwe versie van Google Maps belooft zelfs zich voortdurend aan te passen aan onze voorkeuren. Cooks wens voor een gepersonaliseerde stad lijkt werkelijkheid te worden.

Alleen: nu is het niet de fysieke stad zelf die zich aanpast aan onze wensen. Het is de Computer City die de stad op nieuwe manieren aan ons toont. Het is software als Google Maps dat ons een leuk restaurant aanraadt en ons er via de navigatiefunctie ook naartoe gidst.

Is een smart city ook een social city?

In deze opkomst van de ‘software city’ ligt ook een belangrijk politiek punt verscholen. Archigram pleitte voor een stad die je kon ‘hacken’ naar gelang je persoonlijke voorkeuren. Destijds viel dat te begrijpen als een progressief statement. De Plug-in City ging in tegen de burgerlijke jaren vijftig tijdgeest van grijze pakken, keurige hoeden en ‘ancient monuments.’

Een halve eeuw later is het probleem waarvoor de opkomst van de Computer City ons stelt precies tegenovergesteld. Ruimte voor personalisering is er volop, mogelijkheden tot het vinden van inspiratie en het treffen van gelijkgestemden ook. Maar is de wereld van ‘big data’ ook toegankelijk om er zaken mee aan de kaak te stellen die het algemeen belang dienen? Zijn onze smart cities ook nog ‘sociale steden’?

Meer lezen en kijken?

In de maand december zal voor de speciale ‘online’ editie van Stadsleven ‘De Stad door Andere Ogen’ elke dag een post worden geplaatst waarin bijzondere kijkers en kunstenaars ons idee van wat een stad is uitdagen. Lees ze allemaal terug in ons dossier.

Wil je als eerste weten welke mooie dingen Stadsleven in 2014 in petto heeft? Geef je dan op voor onze maandelijkse nieuwsbrief, en volg ons op facebook of twitter.